06.06.2013 Views

interpretazioni mitologiche di fenomeni naturali - Centro ...

interpretazioni mitologiche di fenomeni naturali - Centro ...

interpretazioni mitologiche di fenomeni naturali - Centro ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Tantusque fuit ardor animorum, adeo intentos pugnae animus, ut eum motum terrae, qui<br />

multarum urbium Italiae magnas partes prostravit, avertitque cursu rapidos amnes, mare<br />

fluminibus invexit, montes lapsu ingenti proruit, nemo pugnantium senseri. 5<br />

Secondo Plutarco:<br />

αὐτὸς [Flaminio] δ’ ἐπὶ τὸν ἵππον ἁλάμενος, ἐξ οὐδενὸς αἰτίου προδήλου παραλόγως<br />

ἐντρόμου τοῦ ἵππου γενομένου καὶ πτυρέντος, ἐξέπε σε καὶ κατενεχθεὶς ἐπὶ κεϕαλὴν<br />

ὅμως οὐδὲν ἔτρεψε τῆς γνώμης, ἀλλ᾿ ὡς ὤρμησεν ἐξ ἀρχῆς ἀπαντῆσαι τῷ Ἀννίβᾳ,<br />

περὶ τὴν καλουμένην Θρασυνίαν λίμνην τῆς Τυρρηνίας παρετάξατο. τῶν δὲ<br />

στρατιωτῶν συμβαλόντων εἰς χεῖρας, ἅμα τῷ καιρῷ τῆς μάχης συνέπεσε σεισμός,<br />

ὑϕ᾿οὗ καὶ πόλεις ἀνετράπησαν καὶ ρεύματα ποταμῶν ἐξ ἕδρας μετέστη καὶ κρημνῶν<br />

ὑπώρειαι παρερράγησαν. 6<br />

Orosio elabora cosí le sue fonti:<br />

Famosum hoc apud Trasumennum lacum certamen fuit tanta clade Romana, maxime cum ita<br />

intentus pugnantium ardor extiterit, ut gravissimum terrae motum, qui tunc forte tam vehemens<br />

factus est, ut urbes <strong>di</strong>ruisse, montes transtulisse, <strong>di</strong>sci<strong>di</strong>sse rupes et flumina retrorsum coegisse referatur,<br />

pugnantes omnino non senserint. 7<br />

Questa forte scossa non fu probabilmente isolata: Plinio, infatti, ricorda che in<br />

quell'anno il suolo tremó per ben cinquantasette volte e che i terremoti non furono mai<br />

cosí numerosi come allora: «Creberrimus Punico bello intra eundem annum septies<br />

ac quinquagies nuntiatus Romam, quo quidem anno ad Trasimenum lacum<br />

<strong>di</strong>micantes maximum motum neque Poeni sensere nec Romani». 8<br />

Per quanto riguarda la localizzazione del terremoto le fonti si esprimono in modo<br />

generico, anche se risulta chiaro che i luoghi colpiti dovevano essere <strong>di</strong>versi e<br />

appartenenti a una zona molto vasta. L'in<strong>di</strong>cazione geografica del lago Trasimeno é<br />

1'unica comune a tutte le fonti citate. La sola testimonianza che ricor<strong>di</strong> qualche altra<br />

area é quella <strong>di</strong> Cicerone: «Magnum illud etiam quod ad<strong>di</strong><strong>di</strong>t Coelius eo tempore<br />

ipso, cum hoc calamitosum proelium fieret, tantos terrae motus in Liguribus, Gallia<br />

compluribusque insulis totaque in Italia factos esse, ut multa oppida corruerint». 9<br />

Come spesso accade per questo tipo <strong>di</strong> testimonianze, le denominazioni geografiche<br />

sono troppo ampie e i confini territoriali non sono identificabili con esattezza, per cui é<br />

impossibile la localizzazione dei gran<strong>di</strong> <strong>di</strong>ssesti geomorfologici ricordati dalle fonti.<br />

A movimenti sismici sono associati altri due avvenimenti pro<strong>di</strong>giosi che Livio cita<br />

nella sua opera: il primo accadde a Praeneste nel 214 a. C., 10 quando la lancia della<br />

5 Liv., 22, 5, 8.<br />

6 Plut. Fab., 3, 1<br />

7 Oros.,<br />

8 Plin., N.H., 2, 5, 5.<br />

9 Cic., Div., 1, 78, 4.<br />

10 Liv., 24, 10, 10.<br />

83

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!