Arrègulas - Acadèmia de su Sardu

5.2. Consonantis
Is consonantis oclusivas surdas (chi impari a sa labiodentali bieus in sa Tauledda
5 a pàg. 93) no ddas scrieus mai allobadas ca in Camp. no nci at mai opositzioni
funtzionali 1 simpli-allobada, giai chi is chi fiant allobadas in latinu donant in Sardu
sonu oclusivu surdu (/p, t, c/), is chi fiant simplis in latinu donant in Sardu Camp.
sonu fricativu sonoru (/b, d, g/ lèbias).
Mancu is consonantis oclusivas sonoras (/b, d, g/ fortis) (càstia sa Tauledda 6 a
pàg. 96) tenint abisòngiu de ddas allobai in sa scridura, siat ca in latinu no ddu fiant
mai (foras -DD- in is cumpostus cun AD-, in s’interis in Sardu apoderaus sa /dd/
ma po sa cacuminali chi benit de sa -LL- latina), siat ca in is làssidus fait a ddas ligi
oclusivas (es. acabbai, aggradessi) o oclusivas-fricativas segundu is logus (abbarrai
o abarrai, adderetzai o aderetzai), duncas, po nosi aostai de imperai grafias diferentis
in fueddus chi funt a su contras allòfonus sceti, acerreus a tenni sa prus grafia
discansosa, est a nai cun d-una consonanti sceti. Custu balit puru po is labiodentalis
(f, v), sa bilabiali nasali (m) e totu is africadas (c palatali, g palatali, tz, z).
Insandus, comenti eus a biri prus ainnantis, is consonantis chi scrieus allobadas
funt sceti is chi apoderant opositzioni funtzionali simpli-allobada: L (filu-fillu), N
(manu-mannu), S ([su] casu - [deu] cassu), R (caru-carru), D (seda-sedda), discansosa
de arregordai ponendi a menti is fueddus lana sarda.
In conca de fueddu is consonantis oclusivas sonoras in logus medas ndi arruint
in fonètica sintàtica candu tenint ananti unu fueddu chi acabat a vocali, ma su parrimentu
nostu est ca tocat a scriri su fueddu sèmpiri in sa pròpiu manera, apoderendi
puru sa lìtera chi ndi arruit in su fueddai.
In sa Tauledda 7 a pàg. 96-97 funt inditadas is consonantis nasalis, sa laterali, sa
vibranti e sa fricativa alveolari. Custas consonantis funt is chi tenint prus formas diferentis
de pronùntzia in corpus de fueddu candu funt a mesu de vocalis. Sa /n/ in totu su Campidanu
de mesu e de parti de scurigadòrgiu dda pronùntziant a nasalisadura de sa vocali chi
ddoi est ananti e in su Sàrrabus a sa nasalisadura aciungint su corpu de gùturu puru.
Sa /l/ est de seguru sa consonanti chi tenit prus allòfonus in campidanesu (in sa tauledda
nci-ndi eus postu seti), est a nai maneras diferentis de pronuntziai su pròpiu fonema (no ddoi
at mai opositzioni funtzionali intra de is formas), e sa /r/ puru in fueddus medas ndi arruit.
1
Opositzioni funtzionali: est su fenòmenu po chi, mudendi unu sonu sceti de su fueddu,
mudat su sentidu de su fueddu etotu (es. soli, nòmini, sole / solli, verbu, solere). Candu su
sonu chi mudat no fait mudai su sentidu de su fueddu, chistionaus de allòfonus (pronùntzias
diferentis in logus diferentis de su pròpiu fueddu), duncas in custu atopu no ddoi at opositzioni
funtzionali (es. soli / solli / sobi / sogui / sorhi / soi, ecc., pronùntzias diferentis de su pròpiu
fueddu, soli) e sa grafia depit essi ùnica.
94