Jaargang 8, nommer 2 – Augustus 2011 - LitNet

LitNet Akademies Jaargang 8(2) – Augustus 2011
Dit is nie die geval met wat tradisioneel in Afrikaans die eenheidsbundel genoem word
nie. Die mate van koherensie in die eenheidsbundel is meestal beduidend minder as in
die kortverhaalsiklus, want by die eenheidsbundel skep die gedeelde tema, stemming
of verteltegniek hoogstens ‘n geheelindruk, maar sonder dat die afsonderlike verhale
binne bundelverband ‘n bykomende betekenis of interpretasiemoontlikheid verkry wat
verlore gaan wanneer die verhale in isolasie gelees word. Gevolglik is die hantering van
elemente wat eenheid in die eenheidsbundel skep, soms minder funksioneel of word dit
‘n ―kunsmatigheid‖ (Aucamp 1978:56). In die kortverhaalsiklus, aan die ander kant, is
die skakeling tussen verhale meestal funksioneel beide op kortprosa- en eenheidsvlak.
Daar bestaan egter nie deurlopende konsensus oor die funksionaliteit van
eenheidsmerkers in die interpretasie van hierdie tipe tekste nie.
Die resepsie van ’n Wêreld sonder grense belig ook ‘n ander kwessie oor die
kortverhaalsiklus. Aucamp (1984:12) noem in sy resensie van die teks ‘n aantal
voorbeelde van ―aaneengeskakelde kortverhale‖ in die Engelse en Duitse letterkunde,
onder andere Winesburg, Ohio van Anderson en Dubliners van Joyce. Alhoewel Aucamp
nie spesifiek die term gebruik nie, beskou teoretici van die kortverhaalsiklus hierdie
twee Engelstalige kortverhaalbundels as voorbeelde van die kortverhaalsiklus. Aucamp
is egter huiwerig om ’n Wêreld sonder grense met hierdie vorm te verbind, aangesien die
spanning tussen outonomie en koherensie in Strachan se teks anders is as in dié van
Anderson en Joyce:
Tog is al die verhale in die gemelde bundels [onder meer Anderson se
Winesburg, Ohio en Joyce se Dubliners] outonoom, soos bloemlesings keer op
keer uitwys, al sou die tematiese of streeksverwantskap tussen verhale hóé
sterk wees. Dis hier waar Strachan se bundel problematies word. Behalwe dat
sommige karakters deurlopend is, is daar ook kruisverwysings wat die
outonomie van afsonderlike tekste raak. Die openingsverhaal, ―Herinnering‖,
en ―Grootmanne se hoesgoed‖, is waarskynlik die beste voorbeelde van
selfstandige kortverhale, maar die slotteks, ―Visioen‖, steun byvoorbeeld swaar
op die leser se voorkennis van Jock. (Aucamp 1984:12)
As gevolg van hierdie kwessies oor outonomie van die afsonderlike tekste in die bundel
beskou Aucamp ’n Wêreld sonder grense eerder as ―‘n bepaalde soort roman‖. Die
wisselende mates van outonomie van die tekste in ’n Wêreld sonder grense – met sekere
tekste wat as outonome kortverhale beskou kan word (soos ―Grootmanne se
hoesgoed‖) en ander wat nie op sigself heeltemal geslaagd is nie en eerder ander tekste
in die bundel ondersteun (soos ―Die muurprent‖) en nog ander wat nie eintlik
outonoom kan funksioneer nie, maar tog funksioneel vir die bundel is juis omdat dit ‘n
verdere interpretatiewe sleutel verskaf (soos ―Visioen‖) – veroorsaak dat teoretici
verskil in hulle klassifikasie van die teks: volgens Aucamp (1984) is hierdie teks eerder
―‘n bepaalde soort roman‖ omdat nie al die tekste outonoom kan funksioneer nie; Van
Coller (1984) beskou ’n Wêreld sonder grense as ‘n prosasiklus; vir Anker (2008:99) is die
teks eerder ‘n novelle; Snyman (2011) en Scheepers (2010) beskou albei hierdie teks as ‘n
eenheidsbundel; en Smuts (1984) kom tot die slotsom dat ’n Wêreld sonder grense ‘n
nuwe subgenre daarstel en ‘n hibriede vorm iewers tussen die eenheidsbundel en die
episodiese roman is. Tog raak hierdie teoretici sonder uitsondering een van die sentrale
kwessies van die kortverhaalsiklus aan, naamlik die spanning tussen outonomie en
koherensie. Dit is sentraal tot die kortverhaalsiklus, soos Ingram (1971:19) aandui:
"Every short story cycle displays a double tendency of asserting the individuality of its
components on the one hand and of highlighting, on the other hand, the bonds of unity
which make the many into a single whole.‖
122
ISSN 1995-5928 | Tel: 021 886 5169 | E-pos: akademies@litnet.co.za