Jaargang 8, nommer 2 – Augustus 2011 - LitNet

More documents

Recommendations

Info

LitNet Akademies Jaargang 8(2) – Augustus 2011 strategy of oortekening makes this rereading or corruption of the Afrikaans “ontbinding” possible. In summary, the article shows how Breytenbach points the way to a broader conception of translation through his use of the translation strategy of oortekening. Key words: translation, Breyten Breytenbach, oorblyfsel/voice over, “oortekening” (retracing) Opsomming Hierdie artikel sal sekere oënskynlik vreemde vertaalkeuses in Breyten Breytenbach se oorblyfsel/voice over (2009) deskriptief ontleed. Reeds met die eerste oogopslag is dit duidelik dat Breytenbach nie met vertaling in die konvensionele sin van die woord besig is nie – so word “donker” en “modder” in gedig 1 byvoorbeeld respektiewelik as “danker” en “madder” vertaal. Die oogmerk van hierdie artikel is om agter die spreekwoordelike kap van die byl van hierdie vertaalkeuses te kom. Jacques Derrida se werk oor vertaling sal as teoretiese raamwerk vir die ondersoek dien. Verder sal oortekening as ’n alternatiewe vertaalstrategie in oorblyfsel/voice over geïdentifiseer en deskriptief ontleed word om sodoende die tradisionele opvatting van vertaling as die oordrag van betekendes uit te brei. Trefwoorde: vertaling, Breyten Breytenbach, oorblyfsel/voice over, oortekening 1. Inleiding Vertaling word tradisioneel as die oordrag van betekendes van een taal na ’n ander beskou en hierom word betekenisekwivalensie dikwels as evaluerende maatstaf vir vertalings gebruik. Hierdie artikel voer egter aan dat betekenisekwivalensie nie gebruik kan word om sekere vreemde vertaalkeuses in Breyten Breytenbach se oorblyfsel/voice over te evalueer nie, juis omdat Breytenbach die tradisionele opvatting van vertaling as die oordrag van betekendes uitbrei deur “oortekening” as vertaalstrategie in te span. Die doel van die artikel is daarom om sin te maak van sekere oënskynlik vreemde vertaalkeuses in die bundel via ’n deskriptiewe ontleding en om daardeur terselfdertyd ook die tradisionele opvatting van vertaling uit te brei. In die eerste plek sal die netjiese onderskeid tussen bron- en doelteks, beide in Breytenbach se bundel en oor die algemeen, geproblematiseer word, waarna die idee van vertaling as die oordrag van Saussureaanse betekendes en Derrida se kritiek hierop bespreek sal word. Vervolgens word ’n voorlopige verstaansraamwerk vir dekonstruktiewe vertaling daargestel. Laastens word oortekening as ’n alternatiewe vertaalstrategie in oorblyfsel/voice over geïdentifiseer en deskriptief ontleed deur drie soorte oortekeninge met toepaslike voorbeelde te bespreek. 2. Brontekste en doeltekste oorblyfsel/voice over bestaan uit twaalf gedigte wat langs mekaar in Afrikaans en in Engels verskyn. Die gedigte is verwerkings van oorspronklike Arabiese gedigte van die 288 ISSN 1995-5928 | Tel: 021 886 5169 | E-pos: akademies@litnet.co.za
LitNet Akademies Jaargang 8(2) – Augustus 2011 Palestynse digter Magmoed Darwiesj. Die brontekste waarvan Breytenbach gebruik gemaak het, is egter in Engels en Frans, aangesien Breytenbach nie Arabies magtig is nie. Die tekste wat in oorblyfsel/voice over verskyn, is egter nie blote vertalings van vertalings van Darwiesj-gedigte nie: in die nota aan die einde van die bundel verwys Breytenbach na sy gedigte as “getransformeerde variasies” of “collages” van Darwiesjgedigte (Breytenbach 2009:62). Breytenbach het soms in ’n enkele gedig van afsonderlike gedigte gebruik gemaak en hy erken ook dat sy eie stem met die gedigte vervleg is. Verder maak hy dit duidelik dat die Engelse gedigte in oorblyfsel/voice over terugwerkend uit die Afrikaanse gedigte gespruit het (62). Hier is dus sprake van drie skakels in ’n vertaalketting: die vertaling van Darwiesj se gedigte uit Arabies in Engels/Frans, Breytenbach se transformasie van hierdie weergawes in Afrikaans, en sy vertaling van die Afrikaanse weergawes in Engels. Oor die eerste twee skakels gaan ek my nie hier uitspreek nie. Hierdie artikel fokus slegs op die laaste skakel van die bogenoemde vertaalketting, sodat die terme bronteks en doelteks voortaan onderskeidelik na die Afrikaanse en die Engelse tekste in oorblyfsel/voice over verwys. Dit is egter belangrik om daarop te let dat Breytenbach die onderskeid tussen bronteks en doelteks problematiseer: hy wys daarop dat die bron- en doeltekste interafhanklik bestaan omdat sekere elemente uit die Engelse gedigte nuwe moontlikhede in die Afrikaanse gedigte opgeroep het (62). ’n Mens sou kon beweer dat die interafhanklikheid van bron- en doelteks uniek aan Breytenbach se vertalings is omdat hy toegang tot ’n speelruimte het wat nie gewoonlik aan vertalers gegun word nie. Hierdie speelruimte, naamlik om brontekselemente na gelang van sekere doeltekselemente te kan verander en om af te wyk van die bronteksbetekenis in die doelteks, is een waartoe vertalers van literêre werke selde toegang het, omdat die bronteks gewoonlik reeds vasgelê is wanneer die vertaler die bronteks na ’n ander taal moet transponeer. Verder is daar onder “normale” produksie-omstandighede (markverwante kontekste waar vertalings as “oorspronklike” werke verkoop word) verskeie beperkende faktore wat die speelruimte van die vertaler inperk. Onder hierdie “normale” omstandighede word die bronteks omring deur die aura van die skrywer en verwag uitgewers en literêre agente dat hierdie aura behou moet word in die doelteks sodat die vertaler se vingerafdrukke as’t ware verdwyn. Om hierdie rede word sogenaamde vertaalfoute, waar die betekenis van die doelteks afwyk van die bronteks, onder “normale” produksie-omstandighede as ongewens beskou. Slegs in uitsonderlike gevalle, soos selfvertalings, of waar die vertaler eksplisiet ’n sekere vryheid deur die bronteksskrywer gegun is en daarom nie soseer ingeperk is deur die hegemonie van die bronteks nie, verkry die vertaler toegang tot die bogenoemde speelruimte. ’n Voorbeeld van die laasgenoemde vryheid wat aan ’n vertaler gegun is, is Leon de Kock se vertalings van Cas Vos se gedigte in Duskant die donker / Before it darkens (2011). In ’n gepubliseerde e-poswisseling tussen De Kock en Vos blyk dit duidelik dat Vos sekere aanpassings aan van sy brontekste gemaak het na aanleiding van De Kock se “omdigtings” (De Kock en Vos 2011). Die interafhanklikheid van bron- en doeltekste kom eksplisiet in die genoemde e-poswisseling na vore. Volgens Derrida (1985:131) is die interafhanklikheid van bron- en doeltekste egter ’n fundamentele kenmerk van enige vertaling en is dit daarom nie net beperk tot selfvertalings of vertalings onder uitsonderlike produksie-omstandighede nie. Volgens tradisionele opvattings van vertaling bestaan die bronteks en die doelteks onafhanklik van mekaar en skiet vertalings daarom altyd tekort, omdat hulle nooit daarin kan slaag om die volheid en die eenheid van vorm en inhoud wat in die “oorspronklike” teks voorkom, na die doeltaal oor te dra nie, sodat die doelteks altyd en noodwendig deur ’n gebrek gekenmerk word (Kruger 2004:64). Derrida problematiseer egter bostaande 289 ISSN 1995-5928 | Tel: 021 886 5169 | E-pos: akademies@litnet.co.za
Page 1 and 2:
LitNet Akademies ’n Akademiese jo
Page 3 and 4:
Adviesraadslede van LitNet Akademie
Page 5 and 6:
Inhoudsopgawe Afdeling: Natuurweten
Page 7 and 8:
Afdeling: Natuurwetenskappe
Page 9 and 10:
LitNet Akademies Jaargang 8(2) Augu
Page 11 and 12:
Page 13 and 14:
Page 15 and 16:
(e) Alle komposisies van en is mo
Page 17 and 18:
Page 19 and 20:
T(x) = 33.6348 T(L 1 U 1 x) = 18.09
Page 21 and 22:
Dus is LitNet Akademies Jaargang 8(
Page 23 and 24:
Page 25 and 26:
Stelling 9: Vir x ∈ Mn−1 geld:
Page 27 and 28:
Page 29 and 30:
LitNet Akademies Jaargang 8(2) - Au
Page 31 and 32:
Page 33 and 34:
Page 35 and 36:
Page 37 and 38:
Page 39 and 40:
Page 41 and 42:
Page 43 and 44:
Page 45 and 46:
Page 47 and 48:
Page 49 and 50:
Page 51 and 52:
Page 53 and 54:
Page 55 and 56:
Page 57 and 58:
Page 59 and 60:
Page 61 and 62:
Page 63 and 64:
Page 65 and 66:
Page 67 and 68:
Page 69 and 70:
Page 71 and 72:
Page 73 and 74:
Page 75 and 76:
Page 77 and 78:
Page 79 and 80:
Page 81 and 82:
Page 83 and 84:
Page 85 and 86:
Page 87 and 88:
Page 89 and 90:
Page 91 and 92:
Page 93 and 94:
Page 95 and 96:
Page 97 and 98:
Page 99 and 100:
Page 101 and 102:
Page 103 and 104:
Page 105 and 106:
Page 107 and 108:
Page 109 and 110:
Page 111 and 112:
Page 113 and 114:
Page 115 and 116:
Page 117 and 118:
Page 119 and 120:
Page 121 and 122:
Page 123 and 124:
Page 125 and 126:
Page 127 and 128:
Page 129 and 130:
Page 131 and 132:
Page 133 and 134:
Page 135 and 136:
Page 137 and 138:
Page 139 and 140:
Page 141 and 142:
Page 143 and 144:
Page 145 and 146:
Page 147 and 148:
Page 149 and 150:
3.3.4 Tekstuele patrone LitNet Akad
Page 151 and 152:
Page 153 and 154:
Page 155 and 156:
Page 157 and 158:
Page 159 and 160:
Page 161 and 162:
153 LitNet Akademies Jaargang 8(2)
Page 163 and 164:
155 1. Inleiding LitNet Akademies J
Page 165 and 166:
Page 167 and 168:
Page 169 and 170:
Page 171 and 172:
Page 173 and 174:
Page 175 and 176:
Page 177 and 178:
Page 179 and 180:
Page 181 and 182:
Page 183 and 184:
Page 185 and 186:
Page 187 and 188:
Page 189 and 190:
181 5.2.6 Oorkoepelende tema LitNet
Page 191 and 192:
183 Botha, E. 1992. Kortverhaal. In
Page 193 and 194:
Page 195 and 196:
Page 197 and 198:
Page 199 and 200:
Page 201 and 202:
Page 203 and 204:
Page 205 and 206:
Page 207 and 208:
Page 209 and 210:
Page 211 and 212:
Page 213 and 214:
Page 215 and 216:
Page 217 and 218:
Page 219 and 220:
Page 221 and 222:
Page 223 and 224:
Page 225 and 226:
Page 227 and 228:
Page 229 and 230:
Page 231 and 232:
Page 233 and 234:
Page 235 and 236:
Page 237 and 238:
Page 239 and 240:
Page 241 and 242:
- Fundamentele toekomstige verander
Page 243 and 244:
Page 245 and 246: LitNet Akademies Jaargang 8(2) - Au
Page 249 and 250: Bibliografie LitNet Akademies Jaarg
Page 295: LitNet Akademies Jaargang 8(2) - Au
Page 309 and 310: eenbleek (gedig 5, r. 4) / bone-ble
Page 317 and 318: Summary LitNet Akademies Jaargang 8
Page 335 and 336: Lees die volgende sinne: Hulle ken
show all

Jaargang 8, nommer 2 – Augustus 2011 - LitNet

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?