Jaargang 8, nommer 2 – Augustus 2011 - LitNet

LitNet Akademies Jaargang 8(2) – Augustus 2011
In die jare dertig van die 20ste eeu het verskeie mense gevoel dat daar ’n nuwe
kategorie geskep behoort te word – “[there were] many people who were too
respectable to be called lowbrows and were too Philistine in their tastes to be called
high” (Peterson 1997:84). Widdemer (1933) het toe die term middlebrow geskep, ’n term
wat later al wyer bekend geraak het. Lynes (1954:313) het reeds in 1949 beweer dat:
the militant highbrow […] sees the prime threat to highbrow purity coming not
from the entertainment-oriented lowbrow, but from the middlebrow, whom he
regards as “a pretentious and frivolous man or woman who uses culture to
satisfy social or business ambitions: who, to quote Clement Greenberg in
Partisan Review, is busy devaluating the precious, infecting the healthy,
corrupting the honest, and stultifying the wise”. (Aangehaal deur Peterson
1997:85)
Vroeg reeds was daar by baie skrywers ’n belangstelling in die sogenaamde “laer”
kunsvorme soos jazz, en veral ná die Tweede Wêreldoorlog was daar groeiende
belangstelling in volkskuns, veral by die intellektueles. By konserwatiewe humanistiese
intellektuele (soos T.S. Eliot) en selfs Marxiste (soos Theodor Adorno) was daar in die
jare veertig en vyftig van die 20ste eeu die gevoel dat die hoër vorme bedreig word
deur die massakultuur wat hulle eintlik verdoem het. In die Nederlandse letterkunde is
die name van Ed du Perron en Menno ter Braak bekend, en hier te lande ook die
geskrifte van N.P. Van Wyk Louw, wie se vers-epos, Raka (1942), in wese hieroor
handel. Selfs vandag bestaan die onderskeid tussen hoë en lae kultuur in byvoorbeeld
die geskrifte van Allan Bloom (Peterson 1997:86).
Dit was veral Bourdieu (1984, 1986 en 1993), bekend as die “smaaksosioloog”, wat
daarvan uitgegaan het dat smaak ’n kriterium was vir die tref van ’n klasonderskeid.
Dit is egter veel minder die geval as in Frankryk, waar klasonderskeidinge meer rigied
is. Daar is ’n groeiende eklektisisme in die VSA en daarom word al hoe meer gepraat
van die “kulturele omnivoor”.
Peterson en Kern (1996) gaan op die spoor van DiMaggio (1987) en Lamont (1992) van
die veronderstelling uit dat daar in die jare negentig belangrike kulturele verskuiwings
ten aansien van smaak plaasgevind het. Daar is ’n verskuiwing van die “highbrow
snob” na wat hulle die omnivoor noem. Eersgenoemde het slegs belangstelling in hoë
kultuurvorme, terwyl laasgenoemde oop is vir verskeie kultuuruitinge. Laasgenoemde
houding beteken nie dat onderskeidings tussen vorme van kultuur geminag word nie;
dit is meer ’n houding van kultuurrelativisme waarbinne dinge begryp en geniet word
binne eie verband en volgens eie voorwaardes.
Daar word verskeie redes deur hulle aangevoer vir hierdie verandering in smaak:
a. Daar is strukturele verandering wat verband hou met veral die media wat hoë
kunsvorme wyer beskikbaar gestel het en van sy eksklusiwiteit en ontoeganklikheid
ontneem het. Terselfdertyd het die media ook die verskillende soorte estetiese smake
van mense aan mekaar bekend gestel. Hierdie vermenging is uiteraard ook teweeg
gebring deur migrasie en klas-mobiliteit.
b. Daar was verder ’n belangrike verskuiwing in waardes. Ná die Tweede Wêreldoorlog
is enige vorm van uitsluiting en eksklusiwiteit én van verskille tussen mense eintlik
verdag.
c. Daar was ook fundamentele veranderings in die domein van die kunste, waar die
begrip van intrinsieke waarde aanvaarding verloor het: “It became increasingly obvious
72
ISSN 1995-5928 | Tel: 021 886 5169 | E-pos: akademies@litnet.co.za