Jaargang 8, nommer 2 – Augustus 2011 - LitNet
Jaargang 8, nommer 2 – Augustus 2011 - LitNet
Jaargang 8, nommer 2 – Augustus 2011 - LitNet
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
3.3.4 Tekstuele patrone<br />
<strong>LitNet</strong> Akademies <strong>Jaargang</strong> 8(2) <strong>–</strong> <strong>Augustus</strong> <strong>2011</strong><br />
Die vierde koherensiemerker wat Dunn en Morris (1995:15) identifiseer, is tekstuele<br />
patrone, waaronder hulle twee subtipes onderskei, naamlik storiepatrone en<br />
motiefpatrone:<br />
The text-pieces of a pattern-related composite novel […] may feature identical<br />
story patterns or reflect identical, sharply etched motif patterns. In some works,<br />
then, pattern recurs exactly in each text-piece so that the same outline is visible<br />
in and interconnects them all. In other composite novels an identical pattern<br />
may structure one text-piece after another until, after having thus set a pattern<br />
precedent through repetition, a final text-piece startles (or encapsulates)<br />
through variation.<br />
Lundén (1999:24) is skepties oor Dunn en Morris se beskouing van patrone en meen dat<br />
dit volgens hulle beskouing maar bloot ‘n ander term vir tema is. In ‘n sekere mate is dit<br />
waar vir motiefpatrone, aangesien motiewe in ‘n literêre werk gedeeltelik die tema<br />
vergestalt, soos Du Plooy (1992:326) uitwys:<br />
Wanneer ‘n motief herhaaldelik in ‘n bepaalde werk voorkom en ‘n bepalende<br />
en organiserende invloed in daardie literêre werk word, word so ‘n motief die<br />
draer van die tema […] Die motief is ‘n konkrete tekselement en die tema die<br />
abstrakte betekenis van die teks as geheel.<br />
‘n Afrikaanse voorbeeld in hierdie verband is Barnard se Duiwel-in-die-Bos. Smuts (1982)<br />
toon aan dat die titel die kern van die geheel vorm. Die teenstelling tussen goed en<br />
kwaad vorm die sentrale tema, en die verskillende gesigte van kwaad sluit in<br />
seksualiteit, geweld, vrees en stilte. Die ontwykende aard van boosheid word in elke<br />
verhaal verder ontwikkel, sodat die bundel as geheel die tema van boosheid vergestalt<br />
op ‘n wyse wat nie in een van die afsonderlike verhale realiseer nie.<br />
Soos in die volgende artikel aangetoon sal word, bevat ook Die dag toe ek my hare<br />
losgemaak het ‘n aantal motiewe wat die tema ontwikkel. Belangrike motiewe in hierdie<br />
verband is glas en kos, soos Cochrane (2008:9) aandui:<br />
Daar is ‘n aantal motiewe in die bundel teenwoordig wat herhaaldelik in die 12<br />
verhale voorkom. Hierdie motiewe funksioneer as bindingselemente en snoer<br />
die individuele verhale as ‘n eenheid saam.<br />
Eerstens vervul die breekbaarheidsmotief wat deur konstante verwysings na<br />
glas, kristal en porselein ondersteun word, ‘n belangrike funksie deur die<br />
psigiese, emosionele en fisieke breekbaarheid van die karakters te beklemtoon.<br />
Tweedens funksioneer kos en die voorbereiding [...] daarvan as verdere<br />
bindingsmotief waardeur die emosionele leefwêrelde (van ontnugtering tot rou<br />
selferkenning) van karakters weerspieël word [...] In elkeen van hierdie gevalle<br />
belig die kosmotief ‘n ander aspek van die onderskeie karakters se bestaan.<br />
Storiepatrone, die tweede patroontipe wat Dunn en Morris (1995:15) onderskei, skakel<br />
soos motiewe ook met die tema van ‘n teks. Dit gaan hier om ooreenstemmende<br />
plotlyne wat die leser deur die identiese of ooreenstemmende aksie of struktuur in elke<br />
verhaal as ‘n eenheid kan herken. As voorbeeld noem hulle Stein se Three lives en H.D.<br />
se Palimpsest (1926). In Three lives speel al drie tekste af in die fiktiewe dorpie<br />
141<br />
ISSN 1995-5928 | Tel: 021 886 5169 | E-pos: akademies@litnet.co.za
Change language