Jaargang 8, nommer 2 – Augustus 2011 - LitNet

LitNet Akademies Jaargang 8(2) – Augustus 2011
“morele debatte” en die stories hervertel asof dit gaan om avonture van die bure. Veral
bring Vaessens die morele standpunte van die verskillende personasies in kaart en dui
hy die simboliese ruimtes aan waarbinne die romans hulle afspeel. Maar oor die manier
waarop morele kwessies aan die orde gestel word, swyg Vaessens; ook oor skryfwyses,
stilistiese en retoriese repertoire en die skryftradisie waarbinne die werk staan (2010:3).
Al die aspekte waarna ’T Hart hier verwys, word gewoonlik gesien as kenmerkend van
letterkundige werke. ’n Ander vraag wat gestel sou kon word, is in watter mate die
skrywers wat Vaessens uitkies, werklik as verteenwoordigend van die eietydse
Nederlandse romans gesien kan word en of maatskaplike betrokkenheid vir hulle almal
vooropstaan.
In sy Kellendonk-lesing maak die digter Komrij (2011) ’n hele paar stellings wat met die
voorafgaande verband hou en inspeel op die hele polemiek van “straatrumoer” sonder
om maar een maal na enige kritikus, skrywer óf boek te verwys. Die skrywer is die
draer van maskers wat aan hom ook ’n sekere immuniteit verleen, asof hy beskut is
deur die hortus conclusus , die ommuurde tuin. Van die skrywer kan verwag word dat
hy met beide bene binne die maatskappy staan, maar nie as persoon wat ou vroutjies
die straat oorhelp of “outentieke” karakters skep wat vir die gemiddelde leser bestem is
nie, “het befaamde middelbare meisje dat verslingerd is aan chicklit en dat soort Kluunliteratuur”
(Komrij 2011:15).
Skrywers skryf nie altyd oor hulself nie en daar hoef nie altyd empatie met
romanpersonasies te bestaan nie: “[W]at ons word aangesmeerd als ’maatschappelijk
bevlogen’ of ’uit het leven gegrepen’ literatuur is welbeschouwd een literatuur die
parasiteert op een verstikkende alledaagsheid en ons geen enkel uitzicht of vergezicht
biedt” (Komrij 2011:18). Wat Komrij die markgedrewe moderne era verwyt, is die
beheptheid met die sogenaamde “realistiese weergawe” soos wat die mense dan graag
sou wou hê. En die aandrang daarop dat “toeganklike” werke “na die mense gebring”
moet word.
Waarvoor Komrij pleit, is geen estetiese houding van afsydigheid nie. Maar die
literatuur kan nooit straatrumoer wees nie. Literatuur behoort tot die siel van die
gemeenskap en behoort ernstig opgeneem te word. Dit kan lughartig wees, maar blote
verstrooiing kan dit ook nie wees nie. Groot literatuur, “dat complex van traditie, topoi
en grandiose verhaallijnen”, is opgeoffer aan politieke gedienstigheid. Sonder sy
afstand en sy “maskers” is die literatuur gedoem.
8. “The middlebrow talks back”: Die weerwraak van die
middelmoot
Van Boven (2009:288) wys daarop dat die term middlebrow een is wat moeilik as neutrale
beskrywende term gebruik kan word, al is daar baie pogings in hierdie verband. ’n
Verdere groot probleem is om die sosiologiese standpunt (wat deur o.a. Bourdieu
voorgestaan word en deur Huigen aangehang word) te versoen met ’n meer teksgerigte
benadering (soos in Angelsaksiese studies) waarna Van Boven verwys. Van Boven
(2009:288) staan ’n benadering voor wat “middlebrow” sien as ’n groep werke met ’n
generiese identiteit van sy eie – omdat, sê sy, “we anders niet verder komen dan een
herhaling van het beeld van de middlebrow-roman als […] the ‘other’ of the modernist
or avant-garde novel”.
In haar benadering fokus sy dus op die “middlebrow”-romans as ’n groep werke met ’n
eie posisie en eie agenda, dus vermenging van hoë en triviale elemente. Verder gaan sy
79
ISSN 1995-5928 | Tel: 021 886 5169 | E-pos: akademies@litnet.co.za