Jaargang 8, nommer 2 – Augustus 2011 - LitNet

LitNet Akademies Jaargang 8(2) – Augustus 2011
sou wees. Gevolglik was die ideaal om onder meer die oudste beskikbare persone in
Kharkams te betrek. Daarnaas moes die uitspraak van persone uit verskillende (jonger)
groepe ingesluit word.
’n Ideale groep sprekers sou gebalanseerd verteenwoordigend moes wees van beide
geslagte en van verskillende ouderdomsgroepe, met, natuurlik, hoofsaaklik ’n aantal
bejaardes aan die een kant, en ewe veel jongmense aan die ander kant, met
verteenwoordigers van verskillende ouderdomsgroepe (bv. dié tussen 30 en 40 jaar
oud, en dié tussen 50 en 60) tussen hierdie twee. In feite moes klaargekom word met die
volgende persone wat beskikbaar en gewillig was om aan die opnameproses deel te
neem: vyf mans (een elk van 48, 49, 67, 68 en 84 jaar) en vyf vrouens (een elk van 30,
39,50, 57 en 75 jaar). Dit was makliker om ’n homogene groep van tien jong sprekers te
bekom. Die Hoërskool Kharkams het goedgunstiglik vyf meisies en vyf seuns, op een
na almal vyftien jaar oud, 13 ter beskikking gestel. Ook hier het geen voorafkeuring
plaasgevind nie. Met die oog op die bepaling van ’n moontlike afnemende tendens van
die teenwoordigheid van ronding ten opsigte van die ouderdom van die sprekers, is
hulle in vier ouderdomsgroepe verdeel, naamlik 15 jaar, 30–50 jaar, 50–60 jaar, en 60+
jaar oud.
My benadering tydens die opnames was dat ek aan die deelnemers gesê het dat ek
geïnteresseerd is in die spraak van die Namakwalandse mense nadat ek ’n boekie van
’n oudinwoner van Kharkams, Tony Links, gelees het, waarin die manier beskryf word
waarop Kharkamsafrikaans gepraat word. Natuurlik het ek nie die presiese aard van
my belangstelling – die uitspraak van die vokale /y/ en /9/ – genoem nie. Die
vermelding van Tony se naam het kennelik ’n deur van welwillendheid en
samewerking oopgemaak – hy was goed bekend aan almal; sommige was selfs naby
familie. Ek sou die daaropvolgende opnamegeleentheid tipeer as ontspanne en selfs
gemoedelik, wat bevorderlik is vir ’n goeie vergelykende basis vir die werk van Links,
wat as lid van dié gemeenskap duidelik nie met enige beperkinge te kampe gehad het
nie.
In hierdie ondersoek is gebruik gemaak van ’n battery-aangedrewe bandopnemer,
omdat ek voorsien het dat daar moontlik nie oral elektrisiteit beskikbaar sou wees nie,
veral nie as dit so sou uitwerk dat sommige opnames op straat gedoen moes word nie –
ek het vermoed dat dit die enigste metode sou wees om mense by publieke plekke, soos
vulstasies en winkels 14 – te nader. Vanweë die fokus op kwaliteit-opnames wat slegs
betroubare ouditiewe oordele van die spraakmateriaal ten opsigte van die kenmerk
Gerond of Ontrond van vokale sou moontlik maak, was dit nie primêr van belang om
goeie akoestiese ontledings te verseker nie. Hierdie opnemer (’n Olympus WS-210S, wat
digitale opnames maak) is reeds met welslae in vorige studies (bv. Wissing 2011)
gebruik. Ek kon dit dus ook met vertroue vir hierdie projek gebruik. Die opnames is
direk op ’n harde skyf van ’n rekenaar ingevoer, vanwaar dit verder vir noukeurige
inspeksie in ’n spraakverwerkingsprogram, met name Audio Audition, ingelees en
ontleed is. (Vir meer besonderhede, sien verder afdeling 3.3, “Die proses van ouditiewe
beoordeling”.)
3.2 Stimulusmateriaal
Daar is van die sprekers verwag om die tyd van die dag in ure te noem – dit was met
die oog op die uitspraak van /y/ in uur (eenuur, twee-uur, ... twaalfuur), en ook om ’n
reeks syfers te lees, tipies in die vorm van ’n telefoonnommer. Hier is vyf nulle ingesluit
(in: 100 900 70), natuurlik met die uitspraak van /9/ in nul in gedagte. Ongelukkig het
die meeste lesers die herhalende nulle as dubbel-nul gelees, sodat daar dus meestal slegs
315
ISSN 1995-5928 | Tel: 021 886 5169 | E-pos: akademies@litnet.co.za