Jaargang 8, nommer 2 – Augustus 2011 - LitNet

More documents

Recommendations

Info

1. Inleiding LitNet Akademies Jaargang 8(2) – Augustus 2011 Ontronding is ’n kenmerkende en algemene Afrikaanse verskynsel. Ek staaf hierdie bewering in Wissing (2011), ook deur te verwys na bestaande literatuur (De Villiers en Ponelis 1987; Klopper 1983; Le Roux en Pienaar 1928; Ponelis 1990; Wissing en Van Dijkhorst 2006), asook na bevindinge van onlangse uitgebreide produksie- en persepsieondersoeke (Wissing 2011). Ontronding van die gemerkte 2 geronde Afrikaanse vokale vorm deel van die geneigdheid tot wat Le Roux en Pienaar (1928) ’n slap artikulasiebasis noem. Dit beteken, baie ruweg gestel, dat Afrikaanssprekende, sekerlik in vergelyking met byvoorbeeld Nederlandssprekendes, relatief min moeite doen, of dat minder energie gebruik word, by die vorming van veral vokaalsegmente oor die algemeen. Meer tegnies gestel kom dit daarop neer dat die Afrikaanse vokale verder weg, na binne toe, van die uiterste grense van die kardinale vokaalkaart lê. 3 Dit kan baie ruweg getipeer word as sentralisering – dit wil sê ’n beweeg in die rigting van Neutraal in Figuur 1. Figuur 1: Vereenvoudigde artikulatoriese vokaalkaart (simbole in SAMPA-konvensie) van Afrikaans. 4 Die groen-gekleurde vokale is die geronde teenhangers van die ongeronde lede van die pare gemerkte geronde:ongeronde vokale (hier bruin gekleur). Voor – Agter is die horisontale dimensie; Hoog – Laag die vertikale dimensie. Let op dat die klanke in Figuur 1 basiese foneme in Afrikaans verteenwoordig. Ontronde vokale, soos in hierdie studie bedoel word, stem selde presies ooreen met hulle fonologiese gelykes. ’n Opvallende beskrywing van die afwesigheid van die neiging tot ontronding van die genoemde gemerkte vokale in ’n variëteit van Afrikaans is dié van Links (1989). Op grond van sy ondersoek van Namakwalandse Afrikaans, veral dié van ouer sprekers 5 van Kharkams, kom hy tot die gevolgtrekking dat “ronding (van die gemerkte geronde voorvokaal /y/, 6 soos in uur – my byvoeging) sonder uitsondering onder die groep respondente algemeen is”. “Sonder uitsondering” is natuurlik ’n baie sterk stelling – sterker nog as “algemeen”. Wat dit waarskynlik beteken, is dat die afwesigheid van ontronding algemeen is onder alle Kharkamssprekers. Dieselfde geld in wese die ander 312 ISSN 1995-5928 | Tel: 021 886 5169 | E-pos: akademies@litnet.co.za
LitNet Akademies Jaargang 8(2) – Augustus 2011 gemerkte geronde voorvokaal (/2/ in bv. neus). Die gemerkte geronde neutrale vokaal /9/ (in bv. rus) word nie as sodanig deur Links uitgesonder nie. In die Voorwoord van Links (1989) merk Ponelis die volgende op: “Die oudste Afrikaanse streektale is aan die verander of het reeds onder die massale druk van die onderwys en die standaardtaal 7 heeltemal verdwyn”, en ook: “Die noordwestelike dialek, waarvan Kharkamstaal ’n baie tipiese vorm is, het betreklik lank sy identiteit bewaar, maar ook hier het verstedeliking en kultivering, veral in die afgelope generasie of wat groot bresse geslaan.” Verder sê Ponelis: “[...] Links het dus net betyds (my nadruk) met sy uitgebreide veldwerk in Kharkams begin om die taal van die kontrei uit die mond van die oudste geslag op te teken.” Toegepas op die verskynsel van ontronding in die Kharkams-variëteit van Afrikaans, sou Ponelis se siening enersyds geïnterpreteer kon word dat dit ten tyde van Links (1989) se waarnemings 8 moontlik ook reeds onderhewig was aan die “groot bresse” wat geslaan is, maar andersyds sou die “net betydse” optekening weer kon beteken dat dit toe nog geen beduidende effek gehad het op, in ons geval, die wese van die gemerkte geronde vokale /y, 2, 9/ nie. Links het destyds slegs gekyk na die aan- of afwesigheid van ontronding in die spraak van die “oudste geslag” – die jongste was 76 jaar, die oudste 91 jaar oud. Voordat enige diachroniese gevolgtrekkings gemaak kan word waarteen Ponelis se menings getoets sou kon word, is dit natuurlik nodig om minstens drie, maar verkieslik meer, sinchroniese snitte in die spraakgebruik van, in hierdie geval, Kharkamsafrikaans, ter beskikking te kan hê – een van die heel oudste groep sprekers, en van die jongstes, en een tussenin. ’n Sodanige meer omvattende beskrywing is die basiese doel van hierdie ondersoek. Dit sou mens dan in staat stel om die uitsprake van Ponelis in een opsig te toets. Gegrond op die algemeen-aanvaarde aanname dat taalverandering ’n geleidelike proses is (kyk bv. Labov 1994 en Lass 1997), sou verwag kon word dat ontronding die minste by die heel oudste persone gevind sal word, op sy beurt weer merkbaar meer in die volgende oudste groep, ensovoorts. Op ’n ander vlak sou hiermee moontlik ook meer insig verkry kon word in die wese van taalverandering oor die algemeen. Mens moet natuurlik in ag neem dat bepaalde veranderinge intussen sou kon plaasvind, maar wat steeds gedoen kan word, is om die hedendaagse Kharkams-uitspraak te kan bestudeer met die oog op ’n moontlike verskil by persone van verskillende ouderdomsgroepe. Sou daar meer ontronding by jong sprekers as by oueres gevind word, sou dit minstens ondersteunende getuienis kon wees daarvoor dat taal voortdurend verander, en moontlik ook dat sodanige verandering, soos deur Ponelis verwoord word, onder invloed verkeer van (onder meer) faktore soos kultivering. Dit is moeilik om te verstaan dat verstedeliking in die geval van Kharkamsafrikaans ’n rol kon speel: al die sprekers wat betrek is, was hulle lewe lank Kharkammers. Dit is belangrik om hier die verskil in gedagte te hou tussen reële en skynbare taalverandering, 9 soos dit deur Labov (1994) gedoen word. Eersgenoemde is natuurlik verkieslik, maar is selde direk beskikbaar. My studie benader die beskrywing van reële verandering ten opsigte van die proses ontronding in ’n mate, omdat twee stadia (een dié van ongeveer 1980, soos beskryf deur Links 1989) vergelyk word met dié van 2010 in hierdie studie. Natuurlik moet die nodige versigtigheid by enige gevolgtrekkings steeds aan die dag gelê word. 313 ISSN 1995-5928 | Tel: 021 886 5169 | E-pos: akademies@litnet.co.za
Page 1 and 2:
LitNet Akademies ’n Akademiese jo
Page 3 and 4:
Adviesraadslede van LitNet Akademie
Page 5 and 6:
Inhoudsopgawe Afdeling: Natuurweten
Page 7 and 8:
Afdeling: Natuurwetenskappe
Page 9 and 10:
LitNet Akademies Jaargang 8(2) Augu
Page 11 and 12:
Page 13 and 14:
Page 15 and 16:
(e) Alle komposisies van en is mo
Page 17 and 18:
Page 19 and 20:
T(x) = 33.6348 T(L 1 U 1 x) = 18.09
Page 21 and 22:
Dus is LitNet Akademies Jaargang 8(
Page 23 and 24:
Page 25 and 26:
Stelling 9: Vir x ∈ Mn−1 geld:
Page 27 and 28:
Page 29 and 30:
LitNet Akademies Jaargang 8(2) - Au
Page 31 and 32:
Page 33 and 34:
Page 35 and 36:
Page 37 and 38:
Page 39 and 40:
Page 41 and 42:
Page 43 and 44:
Page 45 and 46:
Page 47 and 48:
Page 49 and 50:
Page 51 and 52:
Page 53 and 54:
Page 55 and 56:
Page 57 and 58:
Page 59 and 60:
Page 61 and 62:
Page 63 and 64:
Page 65 and 66:
Page 67 and 68:
Page 69 and 70:
Page 71 and 72:
Page 73 and 74:
Page 75 and 76:
Page 77 and 78:
Page 79 and 80:
Page 81 and 82:
Page 83 and 84:
Page 85 and 86:
Page 87 and 88:
Page 89 and 90:
Page 91 and 92:
Page 93 and 94:
Page 95 and 96:
Page 97 and 98:
Page 99 and 100:
Page 101 and 102:
Page 103 and 104:
Page 105 and 106:
Page 107 and 108:
Page 109 and 110:
Page 111 and 112:
Page 113 and 114:
Page 115 and 116:
Page 117 and 118:
Page 119 and 120:
Page 121 and 122:
Page 123 and 124:
Page 125 and 126:
Page 127 and 128:
Page 129 and 130:
Page 131 and 132:
Page 133 and 134:
Page 135 and 136:
Page 137 and 138:
Page 139 and 140:
Page 141 and 142:
Page 143 and 144:
Page 145 and 146:
Page 147 and 148:
Page 149 and 150:
3.3.4 Tekstuele patrone LitNet Akad
Page 151 and 152:
Page 153 and 154:
Page 155 and 156:
Page 157 and 158:
Page 159 and 160:
Page 161 and 162:
153 LitNet Akademies Jaargang 8(2)
Page 163 and 164:
155 1. Inleiding LitNet Akademies J
Page 165 and 166:
Page 167 and 168:
Page 169 and 170:
Page 171 and 172:
Page 173 and 174:
Page 175 and 176:
Page 177 and 178:
Page 179 and 180:
Page 181 and 182:
Page 183 and 184:
Page 185 and 186:
Page 187 and 188:
Page 189 and 190:
181 5.2.6 Oorkoepelende tema LitNet
Page 191 and 192:
183 Botha, E. 1992. Kortverhaal. In
Page 193 and 194:
Page 195 and 196:
Page 197 and 198:
Page 199 and 200:
Page 201 and 202:
Page 203 and 204:
Page 205 and 206:
Page 207 and 208:
Page 209 and 210:
Page 211 and 212:
Page 213 and 214:
Page 215 and 216:
Page 217 and 218:
Page 219 and 220:
Page 221 and 222:
Page 223 and 224:
Page 225 and 226:
Page 227 and 228:
Page 229 and 230:
Page 231 and 232:
Page 233 and 234:
Page 235 and 236:
Page 237 and 238:
Page 239 and 240:
Page 241 and 242:
- Fundamentele toekomstige verander
Page 243 and 244:
Page 245 and 246:
Page 247 and 248:
Page 249 and 250:
Bibliografie LitNet Akademies Jaarg
Page 251 and 252:
Page 253 and 254:
Page 255 and 256:
Page 257 and 258:
Page 259 and 260:
Page 261 and 262:
Page 263 and 264:
Page 265 and 266:
Page 267 and 268:
Page 269 and 270: LitNet Akademies Jaargang 8(2) - Au
Page 309 and 310: eenbleek (gedig 5, r. 4) / bone-ble
Page 317 and 318: Summary LitNet Akademies Jaargang 8
Page 319: LitNet Akademies Jaargang 8(2) - Au
Page 335 and 336: Lees die volgende sinne: Hulle ken
show all

Jaargang 8, nommer 2 – Augustus 2011 - LitNet

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?