Jaargang 8, nommer 2 – Augustus 2011 - LitNet

LitNet Akademies Jaargang 8(2) – Augustus 2011
skuit as “’n mooi nuwe werkie van die ou soort” skemer daar duidelik ’n bepaalde
snobisme deur.
4. Die middelmoot-literatuur en sy verhouding tot die
sisteemkern
Die verhouding van die sogenaamde “middelmaat”-, “middlebrow”- of “middelmoot”literatuur
tot die “hoë” literatuur binne enige bepaalde literêre sisteem is problematies,
omdat dit verband hou met die wyse waarop kultuur beskou word en watter waarde
geheg word aan die onderskeiding van so ’n bepaalde kategorie wat in wese ’n
tussenvorm (tussen “hoog” en “laag”) veronderstel.
Peterson (1997) toon aan dat sogenaamde merkers van hoë status nie “natuurlik” is nie,
maar tydsgebonde. Statusmerkers verander saam met die hele intellektuele basis
waarop hulle gebaseer is en die veranderende magsverhoudings. In die jare tussen die
Revolusie en Burgeroorlog in die VSA was status direk aan die familienaam, reputasie
en sosiale aanvaarding verbonde. Daarom was dit moeilik om in ’n ander stad aanvaar
te word en het pogings tot aanvaarding dikwels met bekendstellingsbriewe gepaard
gegaan. Die volgende statusmerker was optrede en voorkoms, en daarom is mense ook
ingelei in die reëls van etiket. Dit het te algemeen geraak en is vervang deur merkers
van affiliasie. Daar is selfs voortgegaan met die saamstel van die sogenaamde Social
Register (1888). Insluiting is jaloers beskerm en jou naam kon slegs met groot moeite én
deur bekendstelling en die ondersteuning van ander lede toegevoeg word. ’n
Kerkgenootskap was ’n ander vorm van so ’n “register”. Tot op daardie stadium was
status in die VSA gebaseer op sosiale, morele en ekonomiese kapitaal (Bourdieu 1984)
en nie op kulturele kapitaal nie (Peterson 1997:81). Smaak, veral vir die kunste, is as
moreel belangrik beskou. Die lesingtoere van Matthew Arnold in die jare sewentig van
die 19de eeu in die VSA het ’n belangrike rol gespeel in hierdie verband.
Spoedig is kunswaardering gesien as tekenend van ’n ontwikkelde persoon. Die toeeiening
van kuns as statusmerker het nie bloot ontstaan nie, maar was die resultaat van
’n klasgebaseerde sosiale beweging. Daar is aanvaar dat nie alle mense in staat was om
die “hoë” kunsvorme te waardeer nie en die wetenskaplike begronding hiervoor is
gevind in die teorieë van die frenologie 1 waardeur die hoë voorkop (“high brow”) van
Shakespeare gekontrasteer is met die lae voorkop (“low brow”) van ’n kannibaal.
Uiteraard was dit ook ’n rasgebaseerde onderskeiding (Peterson 1997:83).
Met die opkoms van die massavermaak in die laaste dekades van die 19de eeu is dié
vorme van vermaak almal as die antitese van hoë kultuurvorme gesien en daarom ook
hewig aangeval. Aan die begin van die 20ste eeu was die opkomende rolprentbedryf en
die Afro-Amerikaanse musiek (soos ragtime, jazz en swing) die teiken van aanvalle. Dit
herinner nogal aan die hewige aanval van die verteller in Leroux se roman, Die mugu,
op rolprentteaters as die moderne mens se tempels:
Soos alle chromiumpaleise is die argitektuur vals: met die eerste oogopslag
oorweldig die toon van die struktuur jou, alles lyk weelderig en duur – maar as
jy dit van digterby beskou en daaraan krap, krummel en flenter dit weg […] vir
geestelike ontvlugting is daar die chromiumpaleise, vir verdwene helde is daar
moordenaars, filmsterre en menslike stories opgedis deur sinies-bekwame
joernaliste. (Leroux 1958:129)
71
ISSN 1995-5928 | Tel: 021 886 5169 | E-pos: akademies@litnet.co.za