Keuzen in de sociale zekerheid - Paul de Beer

Inleiding: Keuzen in de sociale zekerheid
beroep, werkloosheid als gevolg van te weinig investeringen in de eigen ‘employability’.
Gaat het hierbij om ‘eigen verantwoordelijkheden’, waarvoor men geen beroep
kan doen op de solidariteit van anderen? Of dient de collectief georganiseerde sociale
zekerheid juist zo weinig mogelijk te onderscheiden naar beïnvloedbaarheid van
risico’s, om daarmee een zo breed mogelijk draagvlak voor het stelsel in stand te houden?
Selectiviteit: dient de solidariteit, ten behoeve van een breed maatschappelijk draagvlak,
zoveel mogelijk groepen te omvatten, of dient ze, uit oogpunt van kostenbesparing,
zo selectief mogelijk te zijn? Het grootste voordeel van selectiviteit is dat men,
met een gegeven budget, degenen die het meest behoefte hebben aan ondersteuning
de meeste hulp kan bieden. Het nadeel is dat men ook aan personen die er
waarschijnlijk nooit gebruik van zullen maken, vraagt aan deze voorzieningen bij te
dragen.
Keuzevrijheid: kan georganiseerde solidariteit samengaan met een zekere mate van
keuzevrijheid? Vaak wordt verondersteld dat moderne burgers meer eigen keuzen
willen (kunnen) maken, ook in de sfeer van de sociale zekerheid. Keuzevrijheid staat
echter op gespannen voet met solidariteit. Volledig vrijwillige sociale verzekeringen
zouden een einde betekenen aan de meeste vormen van eenzijdige solidariteit.
Beperkte keuzevrijheid kan problemen oproepen van risicoselectie. Maar als men niet
tegemoet komt aan de wensen van burgers voor meer keuzevrijheid zou het maatschappelijke
draagvlak voor de sociale zekerheid kunnen worden aangetast.
Omvang: dient solidariteit de gevolgen van een risico volledig op te vangen of is een
eigen risico gewenst om moral hazard te verminderen? Er lijkt weinig verschil van
mening over te bestaan dat sociale zekerheid altijd een zekere (financiële) prikkel
moet bevatten om uitkeringsontvangers te stimuleren hun beroep op de sociale
zekerheid te beperken. Maar hoe groot kan dit eigen risico zijn zonder de beschermingsfunctie
van de sociale zekerheid te veel aan te tasten? En is het terecht om het
eigen risico te vergroten omdat men onvoldoende in staat is vast te stellen of mensen
terecht aanspraak maken op een uitkering? Anders gezegd, is het niet beter te proberen
het kaf van het koren te scheiden in plaats van voor iedereen de uitkeringsaanspraken
te beperken?
Intergenerationele solidariteit: dienen jongeren solidair te zijn met ouderen, of dient
iedere generatie alleen solidair te zijn met de eigen generatie? De vergrijzing van de
bevolking en de oplopende kosten van collectieve arrangementen voor ouderen
waarmee ze gepaard gaat, roepen de vraag op of van jongeren nog gevraagd kan en
mag worden om hieraan bij te dragen als het onwaarschijnlijk is dat zij daar zelf in de
toekomst nog gebruik van zullen kunnen maken. Waarom zouden de babyboomers
wel het recht hebben om rond hun zestigste het arbeidsproces te verlaten, terwijl de
volgende generaties langer moeten doorwerken?
10