Keuzen in de sociale zekerheid - Paul de Beer

More documents

Recommendations

Info

De solidariteit onder druk Om de solidariteit waarop het stelsel van sociale zekerheid berust, in stand te houden, zullen mensen dus het besef moeten hebben dat zij ofwel vergelijkbare risico’s lopen, ofwel iets anders met elkaar gemeen hebben. Op beide voorwaarden ga ik wat nader in. Ad 1. Solidariteit op basis van vergelijkbare risico’s Als twee of meer personen een vergelijkbaar risico lopen en risicomijdend zijn, kunnen zij de gevolgen van dit risico verkleinen door het met elkaar te delen. Dit is het principe van de verzekering: wie risicomijdend is, geeft de voorkeur aan een klein gegeven offer – de verzekeringspremie – boven een kleine kans op een groot offer als zich daadwerkelijk een calamiteit voordoet. Verzekering van een dergelijk risico is in het algemeen dan ook een kwestie van eigenbelang. De solidariteit die hiermee tot uitdrukking wordt gebracht is wederkerig of symmetrisch: je bent solidair met de ander in de verwachting dat deze solidair is met jou. Een verzekering op basis van wederkerige solidariteit stelt wel bepaalde eisen aan het risico dat men loopt: • de risico’s dienen onafhankelijk te zijn; • het optreden en de gevolgen van een calamiteit zijn niet te beïnvloeden; • er is geen sprake van asymmetrische informatie over de grootte van de risico’s (anders dreigt averechtse selectie). Onafhankelijkheid van de risico’s houdt in dat het optreden van het risico voor verschillende personen niet onderling samenhangt. Is dit wel het geval, zoals bijvoorbeeld voor het risico van werkloosheid geldt, aangezien in een neergaande conjunctuur velen tegelijk worden ontslagen, dan valt het risico niet te spreiden. Dit betekent dat een commerciële verzekeraar een dergelijk risico niet op basis van een vrijwillige verzekering kan dekken. Als de werkloosheid oploopt en de premie moet stijgen, zullen degenen met het kleinste werkloosheidsrisico hun verzekering opzeggen. Als men invloed kan uitoefenen op het optreden van een risico, dan vormt verzekering van het risico een prikkel om zich roekelozer te gedragen. Immers, een ‘calamiteit’ – zoals werkloosheid of arbeidsongeschiktheid – levert dan minder (financiële) schade op, zodat men minder moeite zal doen om te voorkomen dat het risico zich voordoet (bijv. scholing om werkloosheid te voorkomen) of de schade zoveel mogelijk wordt beperkt (bijv. door snel op zoek te gaan naar een andere baan). Dit wordt het probleem van moral hazard (moreel gevaar) genoemd. Als de verzekerde meer informatie heeft over de risico’s die hij loopt dan de verzekeraar doet zich het probleem voor van averechtse selectie. De verzekeraar kan dan immers de premie niet differentiëren op basis van de grootte van het risico van verschillende verzekerden. Voor mensen met een bovengemiddeld risico is het dan aan- 28
De solidariteit onder druk trekkelijk om zich te verzekeren, maar voor mensen met een lager dan gemiddeld risico juist niet. Deze laatsten zullen zich dan niet verzekeren, zodat het gemiddelde risico van de resterende verzekerden stijgt en ook de premie hoger wordt. Als gevolg daarvan zullen opnieuw de verzekerden met de relatief laagste risico’s hun verzekering opzeggen, waardoor uiteindelijk alleen nog degenen met de hoogste risico’s zich verzekeren. Heeft de verzekeraar wel informatie over de verschillen in risico, dan zal hij degenen met de hoogste risico’s een zeer hoge premie in rekening brengen of zelfs volledig van de verzekering uitsluiten. De problemen van afhankelijke risico’s, moral hazard en asymmetrische informatie zijn vaak met enige aanpassingen van de verzekering wel (ten dele) te ondervangen. De oplossing voor afhankelijke risico’s is een verplichte verzekering, zodat iedereen gedwongen is bij te dragen aan een premieverhoging in economisch ongunstige tijden, en een zo groot mogelijke pool van verzekerden. Moral hazard kan worden beperkt door de schadevergoeding te beperken, bijvoorbeeld door de verzekerde een eigen risico in rekening te brengen, of door de verzekerde te stimuleren om het risico te beperken (bijv. een premieverhoging bij riskant gedrag). In geval van asymmetrische informatie kan een verplichte verzekering of een acceptatieplicht voor verzekeraars een oplossing bieden. Deze oplossingen doen echter ofwel afbreuk aan het principe van wederzijdse solidariteit, omdat de evenredigheid tussen de premie en het schaderisico wordt doorbroken, ofwel wordt de zekerheid die de verzekering biedt beperkt (bijv. bij een eigen risico). Naarmate deze problemen zich frequenter voordoen wordt het dus lastiger om het verzekeringskarakter van de sociale zekerheid te handhaven. De kans dat aan de genoemde voorwaarden wordt voldaan is het grootst als er enige informatie over de risico’s beschikbaar is, maar deze informatie tegelijkertijd beperkt is. Nauwkeuriger: er dient zoveel mogelijk informatie te zijn over de geaggregeerde risico’s, maar zo weinig mogelijk over het individuele risico. Informatie over het geaggregeerde risico is noodzakelijk om de grootte van het risico te kunnen schatten en op basis daarvan de kostendekkende premie vast te stellen. Naarmate men meer kennis heeft over het individuele risico, krijgt een onvoorspelbaar risico echter steeds meer het karakter van een redelijk voorspelbare kans. Anders gezegd, het wordt dan duidelijker zichtbaar dat de risico’s van verschillende mensen niet identiek zijn. Als bekend is dat de een een aanzienlijk groter risico loopt dan de ander of zijn risico in belangrijke mate kan beïnvloeden, wordt het voordeel van het poolen van de risico’s kleiner voor degenen met een relatief laag risico. Aan de voorwaarde dat er sprake is van een vergelijkbaar risico, wordt dan niet meer voldaan. 29
Page 1 and 2: 4990_BURCHTkeuzenOmslag 02-03-2005
Page 3 and 4: Keuzen in de sociale zekerheid Reda
Page 5: Voorwoord Hoe moet het verder met d
Page 8 and 9: Inleiding: Keuzen in de sociale zek
Page 28 and 29: 1. Integratie op de werkvloer De so
Page 32 and 33: De solidariteit onder druk Ad 2. So
Page 34 and 35: De solidariteit onder druk In de de
Page 36 and 37: De solidariteit onder druk Aangezie
Page 38 and 39: De solidariteit onder druk kan zett
Page 40 and 41: 1. Integratie op de werkvloer Grenz
Page 42 and 43: Grenzen aan solidariteit Alle verze
Page 44 and 45: Grenzen aan solidariteit bekort.Van
Page 46 and 47: Grenzen aan solidariteit oudere goe
Page 48 and 49: Grenzen aan solidariteit Uit het vo
Page 50 and 51: ook zullen toenemen en zelfs meer z
Page 52 and 53: Grenzen aan solidariteit de solidar
Page 54: Grenzen aan solidariteit SER (2004a
Page 57 and 58: De ‘andere’ verzorgingsstaat He
Page 59 and 60: De ‘andere’ verzorgingsstaat ja
Page 61 and 62: De ‘andere’ verzorgingsstaat br
Page 63 and 64: De ‘andere’ verzorgingsstaat De
Page 65 and 66: De ‘andere’ verzorgingsstaat so
Page 69 and 70: De ‘andere’ verzorgingsstaat ni
Page 71 and 72: De ‘andere’ verzorgingsstaat de
Page 75 and 76: De ‘andere’ verzorgingsstaat He
Page 78 and 79: Naar een stelsel dat verantwoordeli
Page 80 and 81:
Naar een stelsel dat verantwoordeli
Page 82 and 83:
Page 84 and 85:
Page 86 and 87:
Solidariteit, fatsoen en het naakte
Page 88 and 89:
Page 90 and 91:
Page 92 and 93:
Page 94 and 95:
1. Integratie op de werkvloer Inves
Page 96 and 97:
Investeren in individualiseren, met
Page 98 and 99:
Investeren in individualiseren, met
Page 100 and 101:
die anders onder het minimum dreige
show all

Keuzen in de sociale zekerheid - Paul de Beer

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?