Keuzen in de sociale zekerheid - Paul de Beer

Solidariteit, fatsoen en het naakte bestaan
Een fatsoenlijk stelsel van sociale zekerheid zal deze beide zaken met elkaar moeten
verenigen, enerzijds de noodzaak van uitsluiting, en anderzijds de onvermijdelijkheid
van de mislukking daarvan. De enige manier om dat te doen is langdurig verschil te
maken tussen de rechten van autochtonen en van nieuwkomers, of van staatsburgers
en van gasten. Het duidelijkste voorbeeld is de bijstand voor gescheiden moeders.
Gezinsvorming met partners van buiten Nederland moet die partners langdurig uitsluiten
van het recht op bijstand. De partner die al in Nederland verblijft moet bij
migratie tekenen voor de verantwoordelijkheid voor het levensonderhoud van de
migrerende partner, voor bijvoorbeeld tien jaar. Kan hij of zij die verantwoordelijkheid
niet waarmaken, dan is dergelijke migratie niet toegestaan. En voor de inkomende
partner geldt iets soortgelijks: als wij bij voorbaat weten dat die persoon hier nooit
haar of zijn eigen boontjes kan doppen, ook dan zou dergelijke immigratie moeten
worden uitgesloten.
Echter, voor wie hier wel aan de slag kan – legaal, maar soms ook illegaal – moet er uiteindelijk
zicht zijn op het staatsburgerschap met volledige rechten. Illegaal verblijf
moet worden voorkomen, maar valt nooit helemaal uit te sluiten. Eén van de cruciale
voorwaarden voor het functioneren van een markteconomie is het bestaan van goed
gedefinieerde eigendomsrechten. Stelt u zich eens voor hoe het zou zijn als u uw huis
verlaat en de deur achter u op slot draait, en er toch niet zeker van zou kunnen zijn dat
als u over een uur terugkomt dat dat huis dan nog steeds uw huis is, en niet dat van
een stel krakers.Toch zijn dat soort rechten voor illegalen veel minder vanzelfsprekend.
Op één of andere manier moeten ook illegalen die hier langdurig verblijven (en klaarblijkelijk
in staat zijn om hier hun hoofd boven water te houden) na verloop van tijd
kunnen delen in de bescherming van eigendomsrechten. Dat is een eerste stap naar
een volwaardig staatsburgerschap. Die eerste stap komt uiteindelijk iedereen ten
goede, omdat daardoor de markteconomie beter functioneert. Wij gebruiken die illegale
Polen (toen Polen nog geen lid was van de EU) immers graag als onze metselaars
en schilders.
Kortom: een fatsoenlijke sociale zekerheid garandeert volwaardig staatsburgers een
fatsoenlijke uitkering, en geeft nieuwkomers die hebben bewezen volwaardig in
Nederland mee te kunnen draaien het uitzicht op een volwaardig staatsburgerschap.
Eigen kansen door eigen inzet
Onderwijs moet niet egaliseren, maar inspireren. Dat is een buitengewoon belangrijk
inzicht, zeker als Europa zichzelf ook maar enigszins serieus neemt als ze zegt dat ze de
meest dynamische regio van de wereld wil worden. Goed onderwijs is daarvoor cruciaal.
Maar juist omdat onderwijs zo belangrijk is, is het ook zo bepalend voor de positie
die iemand later in de maatschappelijke hiërarchie gaat innemen. Een hele generatie
‘onderwijsvernieuwers’ in de sociaal-democratie, met Van Kemenade als voorman,
86