Keuzen in de sociale zekerheid - Paul de Beer

Investeren in individualiseren, met het oog op de jeugd
zorg voor huidige en voormalige werknemers nog fier overeind staat. De liberalisering
speelt zich vooral af in sectoren die direct of indirect aan de sociale zekerheid, de
bestaansvoorwaarden en daarmee aan het welzijn zijn gerelateerd: de arbeidsvoorziening,
de kinderopvang en de ziektekostenverzekering.
Interessant genoeg zijn ook andere landen van koers gewijzigd, maar dan in de richting
van een sociale investeringsstaat (Esping-Andersen 2000). Hoewel een sociale
investeringsstaat risico’s met zich meedraagt voor de oudere bevolking moeten we
daar niet te dramatisch over doen. De zwaksten moeten beschermd worden maar het
is niet erg fatsoenlijk en ook niet erg verstandig tegelijkertijd veel rijke ouderen en veel
arme kinderen en jongeren te laten samenleven. De armoede onder kinderen is in ons
land in tien jaar tijd met vijftien procent gestegen, de helft van de kinderen van
Marokkaanse ouders leeft in armoede, zo laat het onderzoek van Snel, van der Hoek en
Chessa (2004) zien, elk jaar verlaten tieduizenden drop-outs het VMBO zonder diploma
en kinderen die thuis problemen hebben, belanden in gesloten inrichtingen omdat
elders geen plaats is.
Vanuit het perspectief van een sociale investeringsstaat kan daar een samenhangend
en vertrouwenwekkend uitzicht uit geboden worden. Het is letterlijk een hoopvol perspectief,
gericht op de toekomst en daarmee op de jeugd. Een en ander vereist durf
omdat nieuwe categoriseringen ontwikkeld moeten worden van de behoeften van
burgers en van wie daarvoor in aanmerking komt. Daarbij gaat het niet, zoals wel
wordt beweerd, om de vervanging van een universele door een selectieve verzorgingsstaat,
maar om het opnieuw bezien van de criteria voor selectiviteit. Oud zijn is,
evenmin als jong zijn, een reden om niet op plichten ten opzichte van de samenleving
te worden aangesproken. Onvolwassen zijn is geen reden om veronachtzaamd te worden,
noch om als potentieel crimineel of hangjongere, want dat schijnt tegenwoordig
hetzelfde te zijn, aangemerkt te worden. Het hebben van kinderen is geen reden om
niet te werken, maar de zorg dragen voor kinderen is wel een reden om alle mogelijke
bijstand te kunnen verwachten om die taak ook goed uit te kunnen oefenen, in de
vorm van kinderopvang, alimentatie, onderwijs, jeugdzorg en jongerenwerk.Vanuit het
perspectief van de sociale investeringsstaat is investeren in de jeugd, en hun verzorgers,
docenten en begeleiders van het allergrootste belang (De Winter 2000). In plaats
van de tegenwoordige angst voor de jeugd, moeten we hen met vertrouwen en ondersteuning
tegemoet treden. Zorg, welzijn, onderwijs en inkomensbeleid gaan daarbij
hand in hand.
Fatsoenlijke samenleving en een fatsoenlijk bestaan
Ik pleit dus voor een positieve bijstand, gebaseerd is op het ontwikkelen van de
bekwaamheden van burgers, waarin sprake is van wederzijdsheid, investeren in de toekomst,
een respectvolle en betrokken uitvoering en waarin de rechten en plichten van
96