Keuzen in de sociale zekerheid - Paul de Beer

Naar een stelsel dat verantwoordelijkheid stimuleert
Hoewel ik het eens ben met de twee hoofdargumenten in het debat, namelijk a)
breng investeringsbeleid en uitkeringsbeleid bij elkaar, b) scheidt de verantwoordelijkheden
tussen overheid en sociale partners, heb ik er toch moeite mee om de sociale
partners de verantwoordelijkheid en tevens de vrijheid te geven in de uitvoering
van de sociale zekerheid. Daar komt nog bij dat er ook buiten het arbeidsproces
belangrijke taken liggen voor de verzorgingsstaat, zoals het halen van startkwalificaties
voor jongeren, en het creëren van regionale of lokale welzijnsvoorzieningen.
Moeten die voorzieningen dan juist buiten de invloedssfeer en de verantwoordelijkheid
van het bedrijfsleven worden georganiseerd?
De oplossing zit hem misschien in het nader definiëren van de kerntaken van sociale
partners. Wat moeten de sociale partners minimaal afspreken op het gebied van
investeren in mensen? Wat voor risicovoorzieningen mogen de sociale partners
bieden? Zijn de mogelijkheden en verantwoordelijkheden ook afhankelijk van de
schaal waarop de afspraken worden gemaakt? Is er een toezichthouder op de uitvoering?
Welke middelen heeft de overheid om de sociale partners te dwingen?
Dit zijn overigens allemaal restricties, die de sociale partners zich liever niet laten
opleggen. Alleen al over de laatste vraag zijn al heel wat 'Haagse ruzies' tussen regeringen
en generaties van vakbondsbestuurders afgesproken. Maar misschien biedt
een aanzienlijke verruiming van de mogelijkheden met name naar de kant van de
vakbeweging de mogelijkheid om het sociaal bestel nog een keer in breed verband
onder de loep te nemen.
Kerntaken sociale partners
Een passend begin is misschien het opnieuw benoemen van de kerntaken van de
CAO. In de huidige situatie zijn er vier kerntaken: inkomen, werktijden, beroepskwalificatie
en de juridische status van het individueel contract. Er zijn wel uitzonderingen
('discriminatie op de werkvloer'), maar grosso modo zijn de meeste CAO-bepalingen
over de vier genoemde kernitems te verdelen. Als de scope van de CAO zou worden
verruimd van arbeidsvoorwaarden naar 'arbeidsvoorwaarden, investeren in beroepskansen
en sociale zekerheid' dan zouden de kerntaken van de CAO ook wat ruimer
kunnen worden omschreven. Hierdoor krijgen de 'investeringsparagrafen' plotseling
veel meer gewicht, waardoor de duurzaamheid van de te maken afspraken waarschijnlijk
ook groter wordt. Anders gezegd: investeringsafspraken hangen er niet een
beetje bij in de CAO, maar promoveren naar de kern.
• In de CAO wordt bijvoorbeeld ook het inkomen geregeld tijdens een periode van
herscholing, stage, functieverandering, demotie, enzovoort. In dezelfde CAO staan
eveneens – uitdrukkelijk in relatie tot de mobiliteitspassages – de uitkeringsrechten
opgenomen.
82