Keuzen in de sociale zekerheid - Paul de Beer

De ‘andere’ verzorgingsstaat
De sociale investeringsagenda van de semi-soevereine verzorgingsstaat
Uit de bovenstaande diagnose van het trilemma van de semi-soevereine verzorgingsstaat
komt overduidelijk naar voren dat vertrouwde beleidsantwoorden, zoals
het verminderen van het arbeidsaanbod door de VUT of de WAO geen soelaas bieden.
Een kwalitatieve paradigmaverandering in de verzorgingsstaat is geboden. Dit is
vooral een kwestie van agendavorming. De combinatie van internationale economische
druk en nieuwe sociale risico’s, onder condities van budgettaire soberheid, kan
op een meer positieve manier worden aangewend om nieuwe ideeën over de inrichting
van de verzorgingsstaat te lanceren.
Hieronder formuleer ik een ‘andere’ sociale agenda voor de semi-soevereine Europese
verzorgingsstaat. Die agenda laat zich het beste inspireren door een zogeheten ‘dynamische
levensloop benadering’ (Esping-Andersen et al, 2002). Uitgangspunt van beleid
is om de drie grote levensfasen zoveel mogelijk op elkaar af te stemmen, namelijk als
kind, als actieve volwassene en als oudere. Hieronder volgen een zevental prioriteiten.
Investeren in jongeren
Tijdens de kinderjaren wordt de basis gelegd voor de verdere levenskansen van burgers.
Betere levenskansen in de toekomst zullen in de kenniseconomie veel meer
middelen en bekwaamheden vereisen van jongeren. Daarom pleit ik voor een uitgebreide
sociale investeringsstrategie ten behoeve kinderen en gezinnen met kinderen.
Maar ook pensioenbeleid begint in wezen bij gezinsbeleid en het onderwijs.
Voldoende investeringen in kinderen en actieven zijn essentiële voorwaarde voor de
houdbaarheid van de pensioenen op termijn. Om concurrerend te blijven in de nieuwe
kenniseconomie moet geïnvesteerd worden in cognitieve vaardigheden. Ieders
favoriete oplossing is het investeren in onderwijs. Het sociaal beleid en het werkgelegenheidsbeleid
kunnen worden gezien als een productiefactor, wanneer het beleid
wordt gericht op het ontwikkelen van de capaciteiten van mensen.
Als Europa concurrerend wil zijn in de nieuwe economie (knowledge based society), is
het nodig om te investeren in de cognitieve capaciteiten van met name jongeren.
De voorraad ‘boventallige’ laagopgeleide werknemers is erg groot in de Europese
Unie, onder andere vanwege de groeiende kloof in het opleidingsniveau tussen de
generaties, maar ook vanwege schooluitval en gebrekkige integratie. Een massale
investering in het onderwijs is echter niet genoeg. Uitsluiting, onzekerheid, gebrek
aan kansen in arme gezinnen zijn belangrijke struikelblokken voor de ontwikkeling
van kinderen en hun toekomstige productieve capaciteiten. Beleid moet gericht zijn
op het maximaliseren van het leervermogen van kinderen en jongeren. Ook moet de
trend van dalende vruchtbaarheid worden gekeerd door tweeverdieners in de kosten
van het verzorgen en opvoeden van kinderen tegemoet te komen. Investeren in
kinderen is beste lange termijnstrategie om de pensioenen betaalbaar te houden.
65