Keuzen in de sociale zekerheid - Paul de Beer

More documents

Recommendations

Info

Inleiding: Keuzen in de sociale zekerheid Sociaal en Cultureel Planbureau laat zien dat sociaal-culturele ontwikkelingen als individualisering niet ten koste hoeven te gaan van de solidariteit. De belangrijkste factor zou in deze visie de politiek-ideologische onderstroom van het neoliberalisme of neoconservatisme zijn, hoewel deze, merkwaardigerwijze, slechts in beperkte mate steun vindt onder de bevolking (vgl. het recente Sociaal en Cultureel Rapport 2004). Er zijn echter niet alleen factoren aan te wijzen die de solidariteit bedreigen. Bepaalde ontwikkelingen zouden de solidariteit juist ook kunnen ondersteunen. Zo kan individualisering leiden tot de vorming van nieuwe gemeenschappen en gedijen individuele keuzemogelijkheden – waaraan de behoefte overigens niet moet worden overdreven – beter als zij rusten op een stevig collectief fundament. Meer informatie over verschillen in onbeïnvloedbare (bijv. genetisch bepaalde) risico’s zou juist het draagvlak voor eenzijdige solidariteit kunnen versterken. Een betere informatievoorziening zou het bovendien ook mogelijk kunnen maken om aanspraken te differentiëren op basis van individuele behoeften. Verder kan worden opgemerkt dat een nadrukkelijk streven naar (behoud van) solidariteit juist ook het eigen draagvlak kan versterken. Solidariteit is immers ook een middel om sociale samenhang en integratie te bevorderen. Een genereus stelsel van sociale zekerheid bevordert dat mensen risico’s (durven) nemen. Daarvan kunnen uiteindelijk ook positieve economische effecten uitgaan die de houdbaarheid van de solidariteit vergroten. Verantwoordelijkheidsverdeling De strijd om de verantwoordelijkheidsverdeling voor de sociale zekerheid is zo oud als de sociale zekerheid zelf. Vanaf de allereerste sociale verzekeringen is er discussie geweest over de vraag of deze onder verantwoordelijkheid van de overheid dan wel onder verantwoordelijkheid van de sociale partners moeten worden gebracht. Uiteindelijk is het grootste deel van de sociale zekerheid een overheidsverantwoordelijkheid geworden. Sinds de enquête Buurmeijer naar de WAO begin jaren negentig probeert de overheid haar greep op de sociale zekerheid alleen nog maar te versterken en de rol van de sociale partners verder terug te dringen. De laatste tijd klinken er echter ook uit onverwachte hoek weer geluiden om meer verantwoordelijkheid bij de sociale partners te leggen. Deze suggestie wordt niet alleen gedaan in het Baliemanifest en in het rapport van het Wetenschappelijk Bureau van GroenLinks, maar ook minister-president Balkenende suggereerde dit onlangs in een lezing voor de Bilderbergconferentie. De tweede werkconferentie was dan ook gewijd aan de vraag: Wat is de optimale verantwoordelijkheidsverdeling met betrekking tot de sociale zekerheid tussen nationale en lokale overheid, sociale partners, individuele burgers en marktpartijen? 12
Inleiding: Keuzen in de sociale zekerheid Hemerijck betoogt in zijn bijdrage dat de Europese verzorgingsstaat semi-soeverein is geworden, omdat in een Europa met geïntegreerde markten een gezonde arbeidsmarkt en deugdelijke sociale bescherming niet meer een zaak van alleen nationale overheden is. Grensoverschrijdende belangen vergen steeds meer onderlinge beleidscoördinatie. Korevaar daarentegen vraagt zich vooral af hoe decentralisering van uitvoering van sociale zekerheid al dan niet samen kan gaan met stimulansen voor een beleid dat meer is gericht op investering en minder op bescherming. Hij wil niet zo ver gaan de sociale partners de verantwoordelijkheid over de uitvoering te geven, maar ziet wel mogelijkheden in een vernieuwing van het arbeidsvoorwaardenbeleid. In algemene zin kan men stellen dat naarmate de schaal waarop sociale zekerheid wordt georganiseerd groter is, risico’s beter kunnen worden gespreid en meer solidariteit tot uitdrukking kan worden gebracht, maar dat het gevaar van free rider gedrag en moral hazard toeneemt. Indien de overheid en de sociale partners de verantwoordelijkheid voor de sociale zekerheid delen, worden beide partijen tot elkaar veroordeeld en gedwongen tot overleg en samenwerking. Dit kan bijdragen aan een breed draagvlak onder de bevolking en een betere afstemming c.q. uitruil tussen verschillende sociaal-economische doeleinden (bijv. loonontwikkeling, collectieve uitgaven, inkomensverhouding uitkeringen – lonen). Het kan echter ook de besluitvorming vertragen, tot impasses leiden en mogelijkheden bieden om verantwoordelijkheden af te wentelen op andere partijen. De afgelopen tien jaar heeft de overheid de sociale partners bij de uitvoering van de sociale zekerheid steeds verder teruggedrongen en tegelijkertijd de uitkeringsaanspraken verminderd. Tegelijkertijd trachtten de vakbonden de ontstane gaten op te vullen door bovenwettelijke regelingen overeen te komen (bijv. aanvulling van de Ziektewetuitkering tot 100%, verzekering van het WAO-hiaat). Terwijl de overheid haar greep op de sociale zekerheid trachtte te versterken, heeft zij tegelijkertijd meer ruimte geschapen voor een zelfstandige rol van de sociale partners. Dit zou uiteindelijk tot een ministelsel of een driepijlerstelsel kunnen leiden, waarin de overheid alleen nog verantwoordelijk is voor het basisniveau van de sociale zekerheid. Een andere mogelijkheid is dat de overheid zich uit een deel van de sociale zekerheid, nl. de werknemersverzekeringen, volledig terugtrekt en dit aan de sociale partners overlaat (vgl. de GroenLinks-nota ‘Nieuwe tijden, nieuwe zekerheden’). De verantwoordelijkheid van de overheid zou zich dan beperken tot bijstand en volksverzekeringen en tot het formuleren van wettelijke randvoorwaarden voor de werknemersverzekeringen. Een ander aspect van de verantwoordelijkheidsverdeling betreft de verhouding tussen het nationale en het Europese niveau. Welke ruimte laat de Europese inte- 13
Page 1 and 2: 4990_BURCHTkeuzenOmslag 02-03-2005
Page 3 and 4: Keuzen in de sociale zekerheid Reda
Page 5: Voorwoord Hoe moet het verder met d
Page 8 and 9: Inleiding: Keuzen in de sociale zek
Page 28 and 29: 1. Integratie op de werkvloer De so
Page 30 and 31: De solidariteit onder druk Om de so
Page 32 and 33: De solidariteit onder druk Ad 2. So
Page 34 and 35: De solidariteit onder druk In de de
Page 36 and 37: De solidariteit onder druk Aangezie
Page 38 and 39: De solidariteit onder druk kan zett
Page 40 and 41: 1. Integratie op de werkvloer Grenz
Page 42 and 43: Grenzen aan solidariteit Alle verze
Page 44 and 45: Grenzen aan solidariteit bekort.Van
Page 46 and 47: Grenzen aan solidariteit oudere goe
Page 48 and 49: Grenzen aan solidariteit Uit het vo
Page 50 and 51: ook zullen toenemen en zelfs meer z
Page 52 and 53: Grenzen aan solidariteit de solidar
Page 54: Grenzen aan solidariteit SER (2004a
Page 57 and 58: De ‘andere’ verzorgingsstaat He
Page 59 and 60: De ‘andere’ verzorgingsstaat ja
Page 61 and 62: De ‘andere’ verzorgingsstaat br
Page 63 and 64: De ‘andere’ verzorgingsstaat De
Page 65 and 66:
De ‘andere’ verzorgingsstaat so
Page 67 and 68:
De ‘andere’ verzorgingsstaat De
Page 69 and 70:
De ‘andere’ verzorgingsstaat ni
Page 71 and 72:
De ‘andere’ verzorgingsstaat de
Page 73 and 74:
De ‘andere’ verzorgingsstaat De
Page 75 and 76:
De ‘andere’ verzorgingsstaat He
Page 78 and 79:
Naar een stelsel dat verantwoordeli
Page 80 and 81:
Page 82 and 83:
Page 84 and 85:
Page 86 and 87:
Solidariteit, fatsoen en het naakte
Page 88 and 89:
Page 90 and 91:
Page 92 and 93:
Page 94 and 95:
1. Integratie op de werkvloer Inves
Page 96 and 97:
Investeren in individualiseren, met
Page 98 and 99:
Investeren in individualiseren, met
Page 100 and 101:
die anders onder het minimum dreige
show all

Keuzen in de sociale zekerheid - Paul de Beer

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?