Keuzen in de sociale zekerheid - Paul de Beer

De ‘andere’ verzorgingsstaat
deren (ouderdom, ziekte, en werkloosheid), reinsertion-beleid adresseert een brede
waaier van sociale problemen binnen een geïntegreerd kader, met als gevolg dat sociale
dienstverlening, van huisvesting tot scholing en training, nu een zelfstandig
onderdeel zijn van sociaal beleid in een toenemend aantal van origine Continentale
verzorgingsstaten (Palier/Mandin, 2004).
Later en flexibel met pensioen
Een stijgende levensverwachting, blijvend lage geboortecijfers, en de babyboomgeneratie
die de pensioengerechtigde leeftijd bereikt, zetten het pensioenstelsel in
de meeste lidstaten van de EU onder enorme druk. Flexibele pensionering en het
introduceren van prikkels om uittreden uit te stellen (tot boven de leeftijd van 65 jaar)
zou een enorme ontlasting betekenen van de pensioendruk.
Twee trends rechtvaardigen een aanpassing in het denken over uittreding en pensionering:
a) de gezondheidstoestand van elk ouderencohort is beter dan de vorige;
tegenwoordig kan een man van 65 nog rekenen op 10 gezonde jaren. En b) de kloof
tussen ouderdom en onderwijs wordt ras minder zodat ouderen in de komende
decennia zich veel beter kunnen aanpassen met behulp van herscholing en ‘lang
leren’ dan nu het geval is. Zo gezien is een gefaseerd beëindigen van het fiscaal subsidiëren
van de VUT- en prepensioenregelingen, zoals minister De Geus heeft voorgesteld,
een goede gedachte.Toekomstig pensioenbeleid zou moeten worden geënt op
het zogeheten Musgrave beginsel waarbij de toegevoegde last van de vergrijzing op
het terrein van de pensioenen niet eenzijdig bij premiebetalers (jongeren) of bij pensioengerechtigden
(ouderen) ligt, maar beide groepen een deel van de kosten op zich
nemen.
De bovenstaande beleidsmix weerspiegelt een groeiende sociaal-liberale politieke
consensus, vanaf het Portugees voorzitterschap in 2000, dat sociaal beleid als investering
in menselijke capaciteiten, het productiepotentieel van de bevolking behoort te
mobiliseren en zelfredzaamheid te maximaliseren, en daarmee de behoefte aan, en
afhankelijkheid van, passieve inkomensoverdrachten te minimaliseren (Ferrera et al,
2000; Esping-Andersen et al, 2002; Schmid/Gazier, 2002; Zeitlin/Trubek, 2003; Taylor-
Gooby, 2004; Kenworthy, 2004).
De normatieve fundering van de nieuwe sociale agenda
Gedurende de afgelopen twee decennia zijn de hervormingen van de verzorgingsstaat
staand beleid geworden. Opeenvolgende recessies, processen van vergrijzing en
de verdere Europese economische eenwording hebben belangrijke impulsen gegeven
aan aanpassingen in nationaal en Europees sociaal-economisch beleid. In alle
landen van de Europese Unie zijn regelingen in de sociale zekerheid versoberd, heeft
het arbeidsmarktbeleid een metamorfose ondergaan in de richting van activering, en
69