Keuzen in de sociale zekerheid - Paul de Beer

De solidariteit onder druk
Dit wil zeggen dat de reikwijdte van de solidariteit zich beperkt tot legale ingezetenen
van het eigen land. Zo lang mensen deze groep ervaren als de eigen gemeenschap,
biedt dit een goede basis voor de organisatie van eenzijdige solidariteit.
Naarmate de instroom van immigranten toeneemt, wordt het gemeenschapsgevoel
echter minder vanzelfsprekend. Dit geldt des te sterker naarmate de immigranten in
meer opzichten verschillen van de gevestigden. In het uiterste geval zou het enige
wat de autochtonen met de migranten delen kunnen zijn dat zij binnen de grenzen
van dezelfde nationale staat verblijven. Het is zeer de vraag of dit voldoende is voor
een gemeenschapsgevoel dat een solide basis vormt voor de bereidheid tot eenzijdige
solidariteit.
Voor tweezijdige solidariteit hoeft immigratie in beginsel geen bedreiging te vormen.
Deze is immers afhankelijk van de vraag of de migranten een vergelijkbaar risico
lopen als de gevestigden. Of dit het geval is hangt sterk af van het motief voor immigratie.
Arbeidsmigranten die worden toegelaten omdat zij een welkome bijdrage
leveren aan onze economie, lopen in beginsel geen groter risico (mogelijk zelfs een
kleiner risico) op inkomensderving dan reeds gevestigde arbeidskrachten. Voor asielmigranten
en gezinsvormers en -herenigers ligt dit in het algemeen anders.
Afhankelijk van de geldende regelingen is het denkbaar dat een genereus socialezekerheidsstelsel
juist migranten lokt die een relatief grote kans lopen om een beroep
op de sociale zekerheid te doen (socialezekerheidstoerisme). Indien dit het geval is,
kan dit ook de tweezijdige solidariteit onder druk zetten.
Vergrijzing
Solidariteit van jongeren met ouderen is in beginsel een vorm van eenzijdige solidariteit.
Jongeren die betalen voor de uitkeringen en de zorg voor ouderen, kunnen niet
verwachten dat de ouderen dit ooit terugbetalen. Toch is deze eenzijdige solidariteit
ook in het eigen belang, indien men er op wil kunnen rekenen dat men zelf in de toekomst
ook een beroep op deze vorm van solidariteit zal kunnen doen. Jongeren zijn
dan solidair met ouderen in de verwachting dat de volgende generatie jongeren solidair
zal zijn met hen wanneer zij oud zijn.
Bij een stabiele leeftijdsopbouw van de bevolking draagt iedere generatie in beginsel
evenveel bij aan de vorige generatie als zijzelf ontvangt van de volgende generatie
– althans als de regelingen voor inkomensoverdrachten niet veranderen. Er is dan per
saldo geen sprake van inkomensherverdeling tussen generaties. De verhouding
tussen het aantal actieven en het aantal post-actieven is hierbij in feite niet van
belang, zo lang deze verhouding maar stabiel is.
Vergrijzing van de bevolking betekent evenwel dat de verhouding tussen actieven en
post-actieven niet stabiel is, maar daalt. Hierdoor wordt het evenwicht tussen betalingen
aan de vorige generatie en ontvangsten van de volgende generatie verstoord.
33