Keuzen in de sociale zekerheid - Paul de Beer

Naar een stelsel dat verantwoordelijkheid stimuleert
zich arbeidsmarktproblemen aan, die al veel eerder voorspeld werden. Oudere werknemers
krijgen te horen dat zij later met pensioen zullen gaan dan verwacht.
En achteraf kan worden geconstateerd dat er aan hun weerbaarheid niet of onvoldoende
is gewerkt, ook niet toen dat financieel en qua uitvoering haalbaar was.
De conclusie luidt dat het samengaan van investeringsbeleid en versobering van de
uitkeringen gewenst en zeker mogelijk is. Maar het investeringsbeleid vergt veel tijd,
veel vooruitzien en gaat in de tijd meestal niet samen met verandering in de dynamiek
van het uitkeringsbeleid. Om meer continuïteit en verantwoordelijkheidsgevoel
in het beleid te brengen valt er veel voor te zeggen om investeringsbeleid en uitkeringenbeleid
in handen te leggen van dezelfde partij. Omdat we het hier hebben
over werkenden, over de combinaties werken-leren, werken-zorgen, van-werk-naarwerk-bemiddeling
en over de overgang van werk naar pensioen ligt het voor de hand
om de uitvoering van dit beleid over te laten aan de sociale partners, per bedrijf of per
bedrijfstak.
Wie voert uit?
In het debat over het plan van de Baliegroep werd onder meer gewezen op de onduidelijke
rolverdeling tussen overheid en sociale partners. Wie wordt de belangrijkste
uitvoerder van de sociale zekerheid en hoe wordt voorkomen dat de partijen de risico's
op elkaar afwentelen. Buurmeijer e.a. kiezen voor een basisuitkering van de overheid,
met daar bovenop aanvullingen door de sociale partners. Paul de Beer 2 en het
Wetenschappelijk Bureau van Groen Links willen juist meer bevoegdheden en regelruimte
gunnen aan de sociale partners, bijvoorbeeld via sector CAO's, waarbij zowel
de investeringscomponent als de uitkeringscomponent volledig in een hand komen.
Het argument dat de sociale partners op die manier een grotere verantwoordelijkheid
krijgen toebedeeld en de rekening niet kunnen neer leggen bij de overheid speelt
een belangrijke rol. Ook binnen de vakbeweging zelf gaan stemmen op om uitvoering
van de sociale zekerheid zelf ter hand te nemen, om werknemers beter te kunnen
beschermen tegen 'willekeur' van het overheidsbeleid en om eventueel wat extra's te
kunnen doen voor de eigen leden. De consequentie van deze gedachtelijn is dat de
sociale partners er met reuzenstappen een grote, politiek gevoelige taak bij krijgen.
En dat het beheer van enorme sommen geld in handen van paritaire besturen wordt
gelegd.
Er zijn zeker risico's aan dit model verbonden. Buiten de bestuurlijke inspanning die
hierbij van de sociale partners wordt gevraagd zie ik vier hoofdproblemen:
2 De Volkskrant van 30 oktober 2004.
80