MARE CLAUSUM. - Acehbooks.org

3
bewees, eindigde, later met afwisselend geluk gevoerd, met het
volledig toegeven van Nederland aan vele belangrijke eischen
van Engeland. Het kleinere land bukte voor het grootere. De
personeele unie, die spoedig daarop beiden nauw verbond, bevestigde
door enge aaneensluiting het resultaat, door strijd
verkregen : Nederland kwam meer en meer onder den invloed
van Engeland. Zoo was het ideaal, waarnaar Cromwell gestreefd
had, door Willem III verwezenlijkt!
Terwijl de gang van dezen reuzenstrijd over het algemeen
voldoende bekend is en men er mede volstaan kan, den weetgierige
voor eene nauwkeurige kennis daarvan te verwijzen
naar de bekende geschiedschrijvers, ligt daarentegen het eerste
tijdperk der Engelseh-Nederlandsche rivaliteit voor een groot
deel nog zeer in het duister. Is dit waar met betrekking
tot de pogingen ter vereeniging der wedijverende machten,
van 1613 tot L618 voor de beide Oost-Indische Compagniëu,
van 165J tot L654 voor de landen zelven beproefd: in
nog veel grootere mate geldt het van de eerste perioden,
toen de herhaalde botsingen van belangen de animositeit in
beide staten deden toenemen, toen de heftige vertoogen en
bedreigingen van beide zijden een voorspel vormden, der groote
uitbarsting waardig, die onvermijdelijk volgen moest, maar die
om verschillende redenen nog tot Jfi5;> vertraagd werd.
Die tijden heb ik voorgenomen te schetsen. De rivaliteit,
aan afgunst en vrees voor nadeel ontsproten, openbaarde
zich echter bijna op elk gebied. Eene eenigszins uitvoerige
beschrijving van die oueenigheden zoude dan ook meer tijd
en plaats vereischen, dan ik nu tot mijne beschikking heb :
ik moet mij dus beperken en een punt kiezen, waarin die
wedijver zich openbaarde. En welk punt is dan meer in
het oog vallend, meer belangwekkend dan dat, waarin de
wederzijdsche belangen noodzakelijk het eerst eu het hevigst
met elkander in aanraking moesten komen : de geschillen
over de vrijheid der zee? Maar ook al beperkt men zich tot
dit onderdeel, dan nog is de stof overvloedig, te overvloedig
om die in een werk van betrekkelijk zoo geringen omvang te
behandelen. Van zelf splitsen de aangeduide geschillen zich
echter in twee deelen : de twisten over de vrijheid der zee
in Europa, en de moeielijkheden over hetzelfde onderwerp
buiten Europa, voornamelijk in Oost-lndië. Het laatste van
beide deelen is ongetwijfeld het belangrijkste, maar het is tevens
— vooral sinds de verschijning van het werk van Mr.
1*