MARE CLAUSUM. - Acehbooks.org

100,000 personen van de visscherij leefden, Ralegh ') had er,
zeker nog al overdreven, 200,000 genoemd ä ).
En wat meer is, alles hing in het systeem der Engelschen
samen. Toen het hun niet gelukte in de visscherij de Nederlandsche
zeemacht te fnuiken :1 ), beproefden zij dit in den
handel te doen ; toen zij door behendige maatregelen niet goedschiks
konden verkrijgen wat zij verlangden, beproefden zij het
door geweld. Personen, die den klimmenden haat der Engelschen
tegen de republiek gadesloegen, konden er zich niet in
bedriegen, dat de maatregelen tegen de visscherij, in 1009,
161 7 en 1636 genomen, en in de eerste helft der zeventiende eeuw
meermalen besproken, slechts de eerste slagen waren, die onze
naburen ons zochten toe te brengen. De naijver der Engelschen
strekte zich uit over den geheelen handel en zeevaart; de
wensch om de Nederlanders uit de Engelsche wateren te verdringen,
kwam uit dezelfde bron als de pogingen om hun
hunne bezittingen buiten Europa te ontnemen, pogingen wel
in Oost-lndië mislukt, maar later in Noord-Amerika met des
te schitterender uitslag bekroond; het plakkaat, dat de visscherij
verbood, was eene uiting van denzelfden beperkenden
geest, die later den Nederlanders door de uitvaardiging der
Navigatie-akte zulk een onherstelbaar verlies zoude berokkenen.
Eerst gold het de visscherij, daarna de vaart op Indië,
later de vrachtvaart, waardoor de Nederlanders voornamelijk
welvaart en rijkdom wonnen. Het hing van de houding der
Nederlanders in dezen proeftijd af, hoe zich hunne geschiedenis
in de zeventiende eeuw zoude ontwikkelen. Zij gevoelden het
en volhardden tot het uiterste. Hadden zij door het erkennen
van Engeland als beheerscheres der zee, haar het recht en de
macht toegekend, hen uit het voor hun bestaan onmisbaar
element te verdrijven '') : de tachtigjarige oorlog zoude mis-
') Ralegh, Observation» touching trade and commerce, in zijne : Works, Vlll. p. 370.
Men vergelijke verder over het belang der visscherij voor de Vereeiiigdc
Provinciën: Fruin, Tien jaren. p. 213, 214, 237, en vooral: Aanwijsing van heilsame
politike Gronden eu Maximen, p. 27, 29, 30.
3 ) Dat dit hel voorname doel der Engelschen was, blijkt — behalve uit de latei-
Ie vermelden werkjes van Ralegh, Gentleman en J.R., — uit de woorden van koning
Jakob 1., die, oud en afgeleefd als hij was, in 1622 zich vrij onhandig naar
aanleiding der visseheiij-quaestie naijverig betoonde op Nederlands overmacht ter
zee. „Ghy sijt Meesters van de zee," voerde hij den Nederlaiidschen gezanten te
gemoet. Eu daarin was ook de oorzaak van zijne woede gelegen. (Verbaal van
1621—23 ad 16 Aug., 25 Sept. 1622.)
) Dit i» de beteekenis, die aan de erkenning van het Engelsche dominium maria