VLAAMSERAAD - Vlaams Parlement

506 (1990-1991) - Nr. 1 [ 138 1
Technology Assessment, Wetenschapsbeleid en Impulsprogramma’s
Alvorens dit hoofdstuk te beëindigen wil ik toch nog even ingaan op de maatschappelijke
rol van de overheid in het wetenschapsbeleid.
Vanuit de optiek het wetenschapsproces in bepaalde richtingen te gaan oriënteren naar
maatschappelijk waardevolle doelstellingen toe, werd binnen de TA-diskussie de vraag
gesteld hoe dit proces kon gestuurd worden.
Binnen het oude TA-concept was een vrij naiëve opvatting over het wetenschapsproces
overheersend.
Men ging er immers van uit dat wetenschappelijke ontwikkeling een rechtlijnig proces
is, gedreven door een interne dynamiek, die toelaat op een methodische wijze te
voorspellen wat de gevolgen van bepaalde ontwikkelingen zullen zijn.
Wetenschapsfilosofisch onderzoek wijst inmiddels uit dat zo’n methodologie die op
adekwate wijze het wetenschapsproces kan beschrijven niet bestaat en waarschijnlijk
ook nooit zal gevonden worden.
Niettemin lag deze opvatting aan de basis van het oude TA concept, dat invloed
uitoefenen op wetenschappelijke ontwikkelingen te herleiden was tot het nemen van
een positieve of negatieve beslissing (GO-NO GO beslissingen), die men van buiten
af aan de wetenschappelijke ontwikkeling kon opleggen met de bedoeling bepaalde
doelstellingen te realiseren of een bepaalde evolutie tegen te gaan.
Nu is het zo dat men zich enkel wanneer het doel van de ontwikkeling uiterst dicht
aansluit bij de stand van zaken in een specifiek wetenschappelijk proces, een beeld kan
vormen van de stappen die nodig zijn om het doel te realiseren en dat men dan ook
een idee kan hebben van het verder verloop van dit proces.
Hoe verder we echter teruggaan in de stadia die voorafgaan aan de voltooiing van een
wetenschapppelijk onderzoek, hoe moeilijker het wordt een beeld te krijgen van de
externe en interne doelstellingen waardoor de onderzoekers in kwestie gedreven zijn,
welke wetenschappelijke problemen er zullen worden opgelost, en zo ja hoe ze moeten
opgelost worden. De onzekerheid, het open karakter en de verrassing vormen immers
fundamentele ingrediënten van het wetenschappelijk onderzoek: Hoe goed bedoeld
dat ingrijpen in zo’n proces mag zijn, het vormt lang geen garantie voor een adekwate
sturing.
Maar ook het voorstel om op meer gesofistikeerde wijze in te grijpen in de zogenaamde
“finaliseringsfase van het wetenschapsproces met de bedoeling de ontwikkeling alsnog
af te stemmen op externe, maatschappelijk verantwoorde doelen” levert niet de
garantie op van een adekwate sturing. Externe doelstellingen zijn ongetwijfeld
aanwezig binnen een wetenschapsdynamiek, maar dat betekent nog niet dat deze of
gene externe doelstelling de onderzoeker zomaar kan opgelegd worden. Een wetenschapsbeleid
dat op deze bemoeizuchtige wijze zou willen ingrijpen zou niet alleen bot
vangen bij de onderzoekswereld, ze zou kunnen leiden tot een grondige verstoring van
de onderzoeksaktiviteit zelf.