Hartfalen: epidemiologie, risicofactoren en toekomst

RIVM Rapport 260401006
In tegenstelling tot wat verwacht werd blijkt uit de internationale literatuur niet
dat de leeftijdsspecifieke incidentie van hartfalen toeneemt. De sterfte lijkt door
betere behandeling licht te zijn afgenomen.
Risicofactoren
De belangrijkste risicofactoren onder de algemene bevolking zijn een
doorgemaakt hartinfarct en te hoge bloeddruk. De verwachting dat door een
betere behandeling van het hartinfarct de incidentie van hartfalen zou toenemen
wordt door gerapporteerde studies niet ondersteund. Daarbij speelt ook een rol
dat de epidemiologie van het hartinfarct aan het veranderen is. Verder dragen
ook de andere risicofactoren voor hart- en vaatziektes bij aan een verhoogd
risico voor hartfalen. Overgewicht en diabetes worden belangrijker als
risicofactoren. Over de rol van lichamelijke inactiviteit is nog relatief weinig
bekend.
Toekomstscenario’s
Door de veranderende leeftijdsopbouw — vergrijzing — van de bevolking, zal het
aantal hartfalenpatiënten tussen nu en 2025 met iets meer dan de helft
toenemen (puntschatting voor 2025: 195.000 patiënten), indien de verdeling
van risicofactoren gelijk blijft. Vergeleken bij de veranderende
bevolkingsopbouw, zijn de effecten van mogelijke trends in risicofactoren, zoals
matige toenames in de prevalentie van overgewicht en hypertensie, vrij gering.
Perspectieven voor vroege opsporing en selectieve preventie
Preventie is erop gericht het langzame proces van ‘cardiac remodeling’ dat
voorafgaat aan hartfalen tegen te gaan. Een nieuwe indeling van hartfalen in
vier opeenvolgende stadia legt sterk de nadruk op het belang en de
mogelijkheden van preventie in de twee stadia die voorafgaan aan het begin van
de klachten.
Een levenslange preventie van hypertensie en van overgewicht, ook op oudere
leeftijd, zijn de belangrijkste maatregelen die kunnen helpen hartfalen te
voorkomen. Verder geldt dat alle aanbevelingen voor de preventie van coronaire
hartziekten indirect ook bijdragen aan het voorkomen van hartfalen. Het mag
verwacht worden dat levenslange regelmatige lichamelijke activiteit het hart
langer gezond houdt. Gebrek aan onderzoeksgegevens over die relatie, en
inzicht in welke vormen van activiteit het meest bevorderlijk zijn, mag als een
belangrijke lacune in de kennis worden aangemerkt.
Momenteel zijn er geen tests of methoden die geschikt zijn om de
asymptomatische fase die voorafgaat aan de klachten op te sporen. Er bestaat
hier echter veel belangstelling voor en er zijn veel ontwikkelingen op dit gebied.
Voorlopig is optimale behandeling van groepen met een hoog risico (mensen na
een hartinfarct, met vastgestelde hypertensie, diabetici) volgens bestaande
richtlijnen het beste wat gedaan kan worden.
Conclusies
Hartfalen is een ernstige ziekte met hoge morbiditeit en mortaliteit die een
belangrijke last voor de volksgezondheid vormt. Door de verwachte toename
van het aandeel ouderen in de bevolkingsopbouw zal het aantal mensen met
hartfalen aanzienlijk stijgen. Er zijn geen sterke aanwijzingen dat de
leeftijdsspecifieke incidentie toeneemt, of dat de afgelopen tien jaar de
overleving sterk is verbeterd. Om de te verwachten stijging in de prevalentie te
voorkomen, is bestrijding van de risicofactoren van coronaire hartziekten de
meest geëigende weg, waarbij met bestrijding van te hoge bloeddruk en
Pagina 10 van 122