Hartfalen: epidemiologie, risicofactoren en toekomst

RIVM Rapport 260401006
5 De risicofactoren voor ‘ouderdomshartfalen’
5.1 Overzicht
In dit hoofdstuk wordt een overzicht gegeven van wat bekend is over de
risicofactoren voor hartfalen. Zoals gezegd, gaat het alleen om vormen van
hartfalen die zich voordoen op oudere leeftijd. In het volgende hoofdstuk gaan
we in op mogelijkheden tot preventie. Daartoe zullen we ook aandacht besteden
aan de onderliggende veranderingen in het hart die voorafgaan aan het begin
van klachten. Het onderwerp van dit hoofdstuk is het verband tussen
risicofactoren en de kans op het krijgen van hartfalen, zonder stil te staan bij de
mogelijke onderliggende mechanismen.
Een vergelijking van de risicofactoren voor hartfalen nu met een verslag uit
1926 biedt een illustratie van de grote vooruitgang van de geneeskunde in de
vorige eeuw. Toen werd meer dan de helft van het aantal hartfalengevallen
veroorzaakt door reumatische afwijkingen van het hart, ontstaan als complicatie
van acuut reuma. Nog eens 11% werd veroorzaakt door bacteriële endocarditis
en 9% door syfilis (Katz, 2008; daar is ook de referentie te vinden voor het
artikel uit 1926). Nu is leeftijd veruit de belangrijkste risicofactor en spelen de
infectieuze oorzaken nog maar een kleine rol. In het volgende laten we leeftijd
als risicofactor verder buiten beschouwing als onvermijdelijk.
De belangrijkste studies naar de etiologie van hartfalen en de invloed van
risicofactoren daarbij zijn wederom de langlopende cohortstudies. Daarnaast is
met cross-sectionele analyses getracht inzicht in de etiologie te krijgen door de
verdeling van risicofactoren te onderzoeken bij hartfalenpatiënten.
De voornaamste risicofactoren voor hartfalen die in de literatuur genoemd
worden zijn (afgezien van leeftijd):
langdurige hypertensie;
doorgemaakt hartinfarct;
diabetes mellitus;
afwijkingen van de hartkleppen (klepgebreken);
overgewicht/obesitas.
In oudere studies wordt ook mannelijk geslacht als risicofactor genoemd. De
verschillen tussen mannen en vrouwen zijn wat dit betreft echter veel minder
duidelijk geworden. HFvEF lijkt inderdaad vaker bij mannen voor te komen.
Sinds de ‘erkenning’ van HFbEF als net zo veel voorkomend als HFvEF is
gebleken dat zich in die categorie meer vrouwen bevinden. Voor de twee
vormen samen kan niet meer gezegd worden dat het risico aanzienlijk verschilt
per geslacht.
Bij een schatting van het gewicht van de verschillende risicofactoren op het
niveau van de algemene bevolking spelen twee parameters een sleutelrol: het
relatieve risico en de prevalentie van de risicofactor. Het relatieve risico (RR)
drukt uit hoeveel groter de kans is om de ziekte te krijgen wanneer de
risicofactor aanwezig is (dichotoom), of in welke mate die aanwezig is (bij een
continue verdeling van de risicofactor). Een begrip dat beide parameters in zich
verenigt is de ‘population attributable risk’ (PAR), dat groter is naarmate de
prevalentie groter is en/of het RR.
Pagina 47 van 122