Hartfalen: epidemiologie, risicofactoren en toekomst

RIVM Rapport 260401006
van hartfalen (Velagaleti et al., 2009). Een waarde van niet-HDL-cholesterol die
1 standaarddeviatie hoger was hing samen met een bijna 20% hoger risico op
hartfalen, terwijl omgekeerd een waarde van HDL die een standaarddeviatie
hoger was samenhing met een bijna 20% lager risico. Vooral opmerkelijk was
dat dit verband nauwelijks werd afgezwakt door te corrigeren voor een
doorgemaakt hartinfarct. Eerder waren Ingelsson et al. (2005) echter tot de
conclusie gekomen dat HDL-cholesterol slechts van marginale betekenis leek in
het risico op hartfalen. In plaats daarvan vonden ze uit een reeks onderzochte
bloedbestanddelen een verband tussen proinsuline en verhoogde apolipoproteine
B/A-I ratio en hartfalenincidentie.
Ook het verband tussen visvetzuren en hartfalen is onderwerp van onderzoek
geweest. In the Cardiovascular Health Study, bijvoorbeeld, is in 1992 het
gehalte in plasma gemeten van lange-keten ω-3 vetzuren (onder andere
eicosapentaenoisch zuur, docosapentaenoisch zuur, en docosahexaenisch zuur).
Bij mensen met hogere waardes bleek minder vaak hartfalen op te treden in de
jaren daarna (Mozaffarian et al., 2011).
Afgezien van de hierboven genoemde bloedbestanddelen is in het onderzoek
naar het risico op hartfalen een hele reeks stoffen de revue gepasseerd. Hierbij
moet een onderscheid gemaakt worden tussen het zoeken naar ‘merkers’, die
kunnen dienen voor bijvoorbeeld vroegdiagnostiek, en studies waarin het doel
veeleer is om een causaal verband op het spoor te komen tussen pathologische
processen en het ontstaan van hartfalen. Op het zoeken naar merkers voor
hartfalenrisico komen we in het volgende hoofdstuk terug. Als het gaat om een
mogelijk causaal verband met mechanismen die het hart kunnen beschadigen
zouden hier nog de studies genoemd kunnen worden naar eiwitten die in
verhoogde concentratie voorkomen bij ontstekingsprocessen. In de MESAstudie,
bijvoorbeeld, werd naast obesitas ook een verband gevonden tussen
risico op hartfalen en interleukine-6, CRP en macroalbuminurie (Bahrami et al.,
2008).
5.9 Leefstijl en dieet
In enkele studies is het effect van de combinatie van een aantal leefstijlfactoren
onderzocht. Een recente analyse op grond van de Physicians’ Health Study liet
een ‘collectief’ effect van verschillende leefstijlfactoren zien (Djoussé et al.,
2009). Gekeken werd naar beweging, roken, BMI, alcoholgebruik en consumptie
van ontbijtgranen en fruit. Wie voor 4 of meer factoren tot de gunstigste
categorie behoorde had een 10% risico om ooit hartfalen te krijgen (life time
risk) versus 21% bij degenen die voor alle 6 factoren in de ongunstigste
categorie zaten.
Hierboven is al genoemd dat een verband is gevonden tussen de ‘visvetzuren’
gemeten in bloed en het risico op hartfalen. Andere studies die dit indirect
bevestigen zijn gebaseerd op het schatten van de visconsumptie met
vragenlijsten. Uit een onderzoek onder ruim 4000 volwassenen van 65 jaar of
ouder die 12 jaar werden gevolgd bleek visconsumptie (geen gebakken vis)
omgekeerd gecorreleerd met incidentie van hartfalen. Het verschil in risico liep
op tot meer dan 30% afhankelijk van de geconsumeerde hoeveelheid
(Mozaffarian et al., 2005). De Rotterda- studie liet echter geen effect zien. Die
studie is echter bekritiseerd omdat de visconsumptie niet hoog genoeg geweest
zou zijn om een effect te kunnen verwachten (Dijkstra et al., 2009). Er zijn
verschillende gerandomiseerde studies naar de effecten van ω-3 vetzuren aan
de gang, dus binnenkort zal over dit verband waarschijnlijk meer bekend zijn.
Pagina 59 van 122