Hartfalen: epidemiologie, risicofactoren en toekomst

RIVM Rapport 260401006
Gemeten naar ‘population attributable risk’ (PAR), namen in de data van het
Framingham-cohort hypertensie en ischemische hartziekten (hartinfarct en
angina pectoris) samen ongeveer driekwart van het totale aantal gevallen van
hartfalen voor hun rekening (Levy et al., 1996). In de Cardiovascular Health
Study namen hypertensie en coronaire hartziekten met ieder 13% een
aanzienlijk lager aandeel voor hun rekening. Ook uit een recente analyse van de
Olmsted-gegevens werd tot kleinere PARs geconcludeerd dan in Framingham,
met elk 20% (Dunlay et al., 2009). In de NHANES-studie, ten slotte, werd 62%
aan coronaire hartziekte toegewezen, en 13% aan hypertensie (He et al., 2001).
Verder berekenden Dunlay et al. (2009) dat de bekende risicofactoren alles bij
elkaar niet veel meer dan de helft van de hartfalenincidentie kunnen verklaren.
Hierboven hebben we roken niet genoemd. De reden is dat er nauwelijks iets
bekend is over een direct effect van roken op de kans van hartfalen. Omdat
coronaire hartziekten een belangrijke risicofactor vormen, en roken de kans
daarop vergroot, is er zeker wel een indirect effect. Iets vergelijkbaars geldt
voor cholesterol. Vanwege de relaties tussen de risicofactoren onderling kunnen
analyses vanuit alternatieve gezichtspunten uitgevoerd worden. Zo
onderzochten recentelijk Folsom et al. (2009) de ARIC-gegevens waarbij
coronaire hartziekten niet werden ‘meegerekend’, maar juist wel roken en
cholesterol, naast bloeddruk, diabetes en BMI. De onderzoekers berekenden dat
die vijf factoren samen bijna 90% van de hartfalengevallen verklaarden
Ook lichamelijk inactiviteit ontbreekt in de bovengenoemde lijst van
belangrijkste risicofactoren. Helaas is er over de rol van lichamelijke activiteit in
de kans om hartfalen te krijgen nog vrij weinig bekend. We gaan daar hieronder
verder op in.
In het volgende zullen we één voor één samenvatten wat bekend is over de
risicofactoren voor hartfalen.
5.2 Coronaire hartziekten
Een hartinfarct als gevolg van atherosclerose van de kransslagaders (coronair
lijden) is volgens alle epidemiologische studies een van de belangrijkste
oorzaken van hartfalen. Hartfalen kan optreden in de acute fase na het begin
van een hartinfarct, tijdens of rond de opname. Ongeveer 30% van de patiënten
met een hartinfarct heeft (een episode van) hartfalen tijdens de
ziekenhuisopname (Spencer et al., 2002; Velazquez et al., 2004; Hasdai et al.,
2003). Dat kan blijvend zijn, of voorbijgaand, waarna de hartfunctie zich
grotendeels herstelt. Het optreden van hartfalen in deze fase vergroot de kans
op overlijden in het ziekenhuis. Bij de meerderheid van de patiënten is er in de
acute fase geen hartfalen. Maar de schade die ontstaat door een hartinfarct
verhoogt wel de kans dat iemand op de lange termijn hartfalen krijgt.
In cohortstudies is getracht de kans op hartfalen te schatten van individuen met
aandoeningen van de kransslagaders vergeleken met mensen die daar vrij van
zijn. Een voorbeeld is de NHANES I-studie, waarbij meer dan 13.000 mensen
werden gevolgd over een periode van 19 jaar (He et al., 2001). Mensen met
coronaire hartziekten bleken een 8 keer zo grote kans te hebben (relatief risico
(RR) van 8). Schattingen over het verhoogde risico na een hartinfarct lopen
echter sterk uiteen, van een lichte verhoging (Cost, 2000; Ingelsson et al.,
2005) tot een 20 keer zo hoog risico (Chen et al., 1999). Anderen kwamen tot
schattingen daar tussen in (Levy et al., 1996). Voor een deel komen die
verschillen doordat verschillende studies ‘corrigeren’ voor verschillende
Pagina 48 van 122