Jaarverslag_Mensenhandel-2011 - Centrum voor gelijkheid van ...

2. Schadevergoeding via gerechtelijke procedure
Éénzelfde feit kan zowel aanleiding geven tot een
strafvordering, bij inbreuk op de strafwet, als tot een
burgerlijke vordering, bijvoorbeeld een vordering tot
schadevergoeding overeenkomstig artikel 1382 Burgerlijk
Wetboek of een burgerlijke rechtsvordering voor de
arbeidsrechter om achterstallige lonen terug te vorderen.
De doeleinden van deze vorderingen zijn echter fundamenteel
verschillend. Zo beoogt de strafvordering de
toepassing van de strafwet en niet de vergoeding van
het slachtoffer. 117 De burgerlijke vordering daarentegen
beoogt de toepassing van de schade die uit het
misdrijf voortvloeit. 118 In het Belgische rechtssysteem
kan de schade uit het misdrijf zowel voor de burgerlijke
rechter als voor de strafrechter – door middel van
een burgerlijke partijstelling – worden uitgevoerd.
Een goede maar ook tijdige
juridische bijstand aan
het slachtoffer is essentieel
in zijn keuze om zich al
dan niet burgerlijke partij
te stellen.
De burgerlijke vordering kan
dus tegelijkertijd én voor
dezelfde rechter worden
vervolgd als de strafvordering.
Vordert men deze echter
afzonderlijk voor de burgerlijke
rechter, dan wordt de
burgerlijke vordering geschorst zolang niet definitief
beslist is over de strafvordering die voor of gedurende
de burgerlijke vordering is ingesteld. 119
In mensenhandelzaken zal het slachtoffer de schadevergoeding
meestal vorderen door zich burgerlijke
partij te stellen bij de strafvordering. Het voordeel van
een burgerlijke partijstelling is dat het slachtoffer de
procesvoering en het gerechtelijk onderzoek mee kan
sturen door onder andere bijkomende onderzoeksdaden
te vragen aan de onderzoeksrechter. 120
Een goede maar ook tijdige juridische bijstand aan het
slachtoffer is essentieel in zijn keuze om zich al dan niet
burgerlijke partij te stellen. Zoals in het vorig Jaarver-
117 Art.1 voorafgaande titel Wetboek van strafvordering.
118 Art. 3 voorafgaande titel Wetboek van strafvordering.
119 Met name toepassing van ‘le criminel tient le civil en état’, art. 4 Voorafgaande Titel
Wetboek van strafvordering.
120 Art. 61quinquies Wetboek van strafvordering.
slag 121 aan bod kwam bepaalt de richtlijn mensenhandel
eveneens maatregelen over de behandeling van slachtoffers
voor de preventie van secundaire victimisatie en
de verplichting om hen de toegang te geven tot juridisch
advies. De richtlijn stelt bovendien dat lidstaten – afhankelijk
van de rol die slachtoffers krijgen in het rechtssysteem
– de slachtoffers een vertegenwoordiging in rechte
moeten garanderen, o.m. met het oog op het instellen van
een schadevordering. In België wordt het juridisch advies
momenteel verleend ofwel door de sociale werkers in de
gespecialiseerde opvangcentra, ofwel door een advocaat
aangesteld door het opvangcentrum.
Om de verdediging van de rechten en de belangen van het
slachtoffer te verzekeren, moet er volgens het Centrum
nagedacht worden over de onmiddellijke aanstelling
van een advocaat voor de slachtoffers die verklaringen
hebben afgelegd of klacht hebben ingediend zodra ze
toegang hebben tot het slachtofferstatuut van mensenhandel.
122 Het Centrum stelt voor dat de aanstelling van
een advocaat wordt verzekerd voor het verstrijken van
het eerste immatriculatieattest dat in het kader van de
procedure mensenhandel werd afgeleverd.
Het slachtoffer kan voor de rechtbank de materiële
en morele schadevergoeding vorderen. In het Jaarverslag
van 2006 wees het Centrum erop dat personen die
voor mensenhandel waren veroordeeld heel vaak hun
onvermogen veinsden, waardoor een effectieve vergoeding
zelden mogelijk was. Zoals eerder in de focus 123 al
aan bod kwam zou een inbeslagname in een vroege fase
van het opsporingsonderzoek deels kunnen tegemoetkomen
aan daders die zich door allerlei constructies nog
onvermogend laten maken. Dit is echter enkel mogelijk
wanneer de financiële onderzoeken in mensenhandel
worden aangemoedigd. Vervolgens zou de verbeurdverklaring
ten voordele van het slachtoffer de vergoeding
van het slachtoffer kunnen bewerkstelligen. 124
121 Jaarverslag mensenhandel en -smokkel 2010, ‘Sociale fraude bestrijden is mensenhandel
voorkomen’, p.19.
122 Deze aanbeveling werd ook gemaakt in Jaarverslag Mensenhandel en -smokkel 2010,
‘Sociale fraude bestrijden is mensenhandel voorkomen’, pp.19 en 130. Dergelijke
aanbeveling werd ook gedaan door de werkgroep Mensenhandel in de Senaat, Commissie
voor de binnenlandse zaken en voor de administratieve aangelegenheden, Verslag
Mensenhandel, Parl.St. Senaat, zitting 2011-12, 27 maart 2012, nr. 5 – 1073/1.
123 Zie ook Deel 1, Hoofdstuk 2.
124 Jaarverslag Mensenhandel en -smokkel 2006, ‘Slachtoffers in beeld’, p.66.