Jaarverslag_Mensenhandel-2011 - Centrum voor gelijkheid van ...

taal die zij kunnen begrijpen. De juridische bijstand
door een advocaat zo snel mogelijk laten aanvatten,
kan bijdragen tot een correcte kennis van het slachtoffer
over de mogelijkheden, de slaagkansen en de tijdspannes
die hiermee gepaard gaan.
Slachtoffers die geen interesse hebben in het statuut
en hier bijgevolg niet willen instappen, zullen doorgaans
in de kou blijven staan. Het slachtoffer kan zich
dan in theorie wel laten bijstaan door een advocaat
ExTErNE bIjDraGE
Externe bijdrage: Mensenrechten en mensenhandel
– Wat betekent dit voor het slachtoffer?
Drie punten van overweging
Dr. Jo GOODEy – Hoofd van de Afdeling Vrijheden en
Rechten, Bureau van de Europese Unie voor de grondrechten
Wat moeten we precies onder ‘mensenrechtenaanpak’
verstaan?
Mensenhandel wordt vaak omschreven als een ‘moderne
vorm van slavernij’ en is als dusdanig ingebed in het mensenrechtenkader.
De EU-mensenhandelrichtlijn uit 2011 – het
‘moderne’ antwoord op mensenhandel – verwijst naar
mensenhandel als ‘een grove schending van de mensenrechten’
dat ‘uitdrukkelijk is verboden door het Handvest van
de grondrechten van de Europese Unie’ en voegt eraan toe
dat ‘in deze richtlijn wordt uitgegaan van een geïntegreerde
en holistische benadering van de strijd tegen mensenhandel.’
Wat dit praktisch betekent voor de slachtoffers,
voor hun bescherming en voor het voorkomen en vervolgen
van mensenhandel, is niet meteen duidelijk als het louter bij
abstracte verwijzingen naar de wet blijft.
De ‘Joint Commentary on the Directive by six United Nations
agencies’ 159 – dat een mensenrechtenaanpak voorstaat –
licht voor elk artikel van de nieuwe richtlijn toe wat het concreet
inhoudt. Een voorbeeld: de taal van de aanpak waarbij het
slachtoffer centraal staat, zit vervat in de artikelen 11 en 12
van de richtlijn die respectievelijk gaan over het ‘Bijstaan en
ondersteunen van slachtoffers van mensenhandel’ en over
de ‘Bescherming van slachtoffers van mensenhandel tijdens
159 ‘Prevent, Combat, Protect: Human Trafficking’, Joint UN Commentary on the EU
Directive – A Human Rights-Based Approach (2011); www.unodc.org/documents/human-trafficking/2011/UN_Commentary_EU_Trafficking_Directive_2011.pdf
om zijn belangen te behartigen, toch zal de drempel
voor vele slachtoffers te hoog zijn indien zij niet de
juridische begeleiding genieten zoals slachtoffers die in
het statuut stappen deze genieten. Hiermee willen we
graag de aanzet geven om na te denken hoe slachtoffers
die geen interesse hebben in het slachtofferstatuut
in zijn huidige vorm, toch hun rechten en belangen
verdedigd kunnen zien en hoe het statuut aangepast
kan worden, zodat zij wel worden aangemoedigd om
daarin te stappen.
het strafonderzoek en de strafprocedure’. Wat dit in de
praktijk kan betekenen, wordt nauwkeurig toegelicht in het
VN-commentaar met verwijzing naar een reeks internationale
richtlijnen met bijbehorende aanbevelingen voor actie. Naast
het uiteenzetten van wat een mensenrechtenaanpak van
mensenhandel inhoudt, moet ook duidelijk worden gemaakt
wat dit niet inhoudt. In het verleden kregen slachtoffers in
hun ‘gastland’ bijvoorbeeld een verblijfsvergunning als ze
bereid waren om samen te werken met de overheid en om
te getuigen tegen de mensenhandelaars. De nieuwe richtlijn
stelt hierover echter het volgende: ‘De lidstaten nemen de
nodige maatregelen om ervoor te zorgen dat de verlening van
bijstand en ondersteuning aan een slachtoffer niet afhangen
van diens bereidheid om mee te werken aan het strafrechtelijk
onderzoek, de vervolging of het proces.’ In samenlezing
met de andere bepalingen is de nieuwe richtlijn een duidelijke
stap voorwaarts wat de erkenning van de rechten van slachtoffers
betreft. Als dit alles ook in de praktijk wordt toegepast,
moet dit op het terrein leiden tot een betere bescherming van
slachtoffers.
Net als elke andere wetgeving die er komt als reactie op een
mensenrechtenschending, pakt de richtlijn in het beste geval
slechts het topje van de ijsberg aan. Heel wat gevallen van
mensenhandel worden immers nooit gemeld. Bovendien is
de richtlijn niet het instrument om de oorzaak van mensenhandel
aan te pakken. Daarom herinneren we eraan dat een
juridische aanpak van mensenhandel ook oog moet hebben
voor de oorzaken die aan de basis van mensenhandel liggen
zoals sociale en economische ongelijkheid. In die optiek
kunnen we niet genoeg benadrukken hoe belangrijk sociale
en economische rechten zijn bij het voorkomen van mensenhandel
en bij het beschermen van slachtoffers van mensenhandel.