download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

256 hollands spoor
gen en opgezonden aan het Koninklijk Zoölogisch
Genootschap ‘Natura Artis Magistra’, bestemd
voor het Aquarium. Dit eerste in Nederland gevangen
exemplaar wordt thans in het Museum van dat
Genootschap bewaard.’
Op 7 april 1887 was het aquarium trouwens al in
het bezit gekomen van twee snoekbaarzen. Het
wijfje schoot op 7 juni kuit, dat onmiddellijk door
het mannetje bevrucht werd. Dat hij de zaak serieus
aanpakte, werd al meteen duidelijk. Niet alleen onderhield
hij door een regelmatige beweging van
zijn borst- en buikvinnen een voortdurende waterstroom
over de eitjes, ook bewaakte hij het legsel
fanatiek en viel woedend uit naar alles wat maar in
de buurt kwam, tot en met de verzorgers en bezoekers
aan de andere kant van de voorruit van het
aquarium. Tussen 11 en 18 juni kwamen de jongen
uit het ei, de ontwikkeling van de eitjes had dus vier
tot elf dagen geduurd. Het wijfje bleef daarbij op afstand
en bemoeide zich hoegenaamd niet met haar
kroost. De voortplanting van de snoekbaars, uitgebreid
beschreven door dr. C. Kerbert, was voordien
volkomen onbekend geweest...
Okkie, de octopus
Legendarisch is Okkie, de octopus (Octopus vulgaris),
of eigenlijk moet je zeggen de vele octopussen
in Artis die Okkie werden genoemd. In de kolom
‘In Artis getekend’ in het tijdschrift ARTIS (1983)
laat Gien Redeker, met een fraaie illustratie van
Carry Schotman, een aantal Okkies de revue passeren.
Zoals de Okkie die er een gewoonte van had
gemaakt om met zijn sifon of adembuis een straal
water over de rand van het bassin te spuiten. Vooral
tijdens rondleidingen vertoonde Okkie zijn kunsten,
uiteraard zeer tot hilariteit van de rondgeleide
bezoekers. De verzorgers hadden echter al
gauw genoeg van het noodzakelijke ramen lappen
vanwege het zoute water en dekten de bak ‘Okkieproof’
af. Maar octopussen zijn niet voor één gat
te vangen en legendarisch werd de Okkie die al snel
doorhad hoe je een glasplaat op het bassin moest
oplichten, om uit de bak te klimmen en in een naburig
aquarium enkele visjes te verschalken. Om
vervolgens in zijn eigen vertrouwde holletje terug
te keren en te doen of er niets aan de hand was. Pas
toen de wacht op een avond Okkie wandelend op
de rand van zijn bassin aantrof, werd de visjesdief
op heterdaad betrapt. Octopussen mogen dan bekend
staan als liefhebbers van kreeftachtigen, ook
een visje versmaden ze klaarblijkelijk bepaald niet.
Dat er zoveel Okkies zijn geweest, mag geen ver-
wondering wekken. Octopussen worden, evenals
de vele andere soorten inktvissen, waarschijnlijk
niet ouder dan twee jaar. In ieder geval sterft het
vrouwtje aan het einde van haar tweede levensjaar,
nadat zij zich van haar laatste belangrijke levenstaak
heeft gekweten, het verzorgen en verdedigen
van de duizenden eitjes die zij in dichte trossen aan
het plafond van haar hol heeft afgezet. Tijdens die
laatste weken van haar leven eet zij niet meer en als
haar jonkies na uit het ei gekomen te zijn een voor
een het omringende water inschieten, is zij aan het
eind van haar krachten. Hoewel het tegenwoordig
af en toe lukt om octopussen in gevangenschap tot
voortplanting te brengen, zijn we nog steeds aangewezen
op ‘wildvang’ als het gaat om ons octopussenbestand.
Naast de octopus is er af en toe ook
nog wel eens een andere inktvisachtige, de sepia of
zeekat (Sepia officinalis), in het Artis Aquarium te
zien en in de jaren tachtig van de 20ste eeuw kon
men er een aantal malen een wel heel bijzondere
soort, de nautilus (Nautilus macromphalis), bewonderen.
Californische stierkophaai
In een groot openbaar aquarium zoals dat van Artis
is altijd wel een aantal haaiensoorten te zien.
Weliswaar zul je er vergeefs zoeken naar beruchte
soorten als de witte haai, tijgerhaai of blauwe haai,
maar hoe lang zwemt de luipaardhaai (Triakis semifasciata)
al niet rond in het bijna negen meter lange
aquarium halverwege de linkerzijde van de Grote
Zaal? In het najaar van 1961 ontving de
toenmalige conservator van het Artis Aquarium,
Frank de Graaf, de eerste exemplaren ten geschenke
van het beroemde Steinhard Aquarium in San
Francisco. De soort zit er nog steeds, samen met de
Californische stierkophaai (Heterodontus francisci),
een echte bodembewoner, en een tweetal roggensoorten,
de pijlstaartrog (Dasyatis pastinaca) met één
of enkele gifstekels op zijn lange staart en de stekelrog
(Raja clavata) die – hoe stekelig hij er ook uitziet
– in ieder geval geen giftige stekels heeft. Haaien
en roggen behoren tot de familie van de
kraakbeenvissen en om de verschillen met de
beenvissen te illustreren worden ze in dit aquarium
samen gehouden met een aantal soorten beenvissen,
zoals murenes en zeebrasems.
Alle haaien en roggen kennen inwendige bevruchting,
waartoe de mannetjes zijn uitgerust met
een gepaard copulatie-orgaan, omgevormde uitlopers
van hun buikvinnen. Een aantal haaien is levendbarend,
maar met name onder de soorten die