download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

230 ‘Een eigen Hollandsch feest’
bolisch, door de erflener of pachter jaarlijks een vis, bijvoorbeeld een winterzalm, moest
worden overhandigd. Hiermee werd op een formele manier uiting gegeven aan de hiërarchische
verhouding en verbondenheid die tussen de schenker en ontvanger bestond.
De haringstad Vlaardingen kende de langste traditie in het aanbieden van de presentharing
aan het stadhouderlijk, later koninklijk, Oranjehuis. Hoewel schriftelijke bronnen hierover
schaars zijn, bestond dit gebruik waarschijnlijk in het midden van de 18de eeuw en was
het vermoedelijk al veel ouder. In de collectie van het Visserijmuseum Vlaardingen bevindt
zich een zilveren couvert (vork en lepel) dat in 1760 aan de Vlaardinger Henderik de Willigen
(1750-1806) door prins Willem V als premie was aangeboden (afb. 34). De gravering op
de lepel toont een gekroonde haring, de vork het wapen van Willem V, terwijl de gegraveerde
tekst duidelijk maakt wie de schenker en wie de ontvanger was: ‘Dese Vork/Lepel is Vereert
Van Prins Willem de Vijfde aan Henderik de Willigen Anno 1760’. 29 Ondanks de beklemmende
omstandigheden in de Franse Tijd, waardoor de vloot niet of onder vreemde
vlag uitvoer, hield men ook in deze moeilijke jaren de traditie van de presentharing in ere.
Nog in 1810 boden de Vlaardingse reders aan keizer Napoleon een vaatje eerste haring aan.
Vanuit zijn paleis te Saint Cloud bedankte de keizer per brief voor de vriendelijke gift en bijgaande
aanbiedingsbrief van 20 juli van dat jaar. Dat hij een politicus was, blijkt wel uit de
opwekkend bedoelde zin ‘Je connais toute l’importance de vos travaux, soit pour pourvoir à
l’approvisionnement de mon Empire, soit pour former des matelots nombreux et intrépides,
qui puissent un jour se montrer les dignes descendants des Hollandais qui sous Tromp
et sous De Ruyter dominèrent les mers d’Angleterre …’. 30
Pas in 1957 kwam een einde aan de Vlaardingse hegemonie van het aanbieden van de Koninginneharing.
Het systeem met van Rijkswege aangestelde keurmeesters werd toen afgeschaft
en hun taak werd overgenomen door de ‘Dienst der Nederlandse Haringcontrole’, onder
leiding van een hoofdcontroleur. Deze dienst opereerde landelijk en vanaf dit jaar werd
ook aan Scheveningen en Katwijk de gelegenheid geboden de Koninginneharing aan te bieden.
Na 1971 bleef het aanbieden van de Koninginneharing een traditie die jaarlijks roulerend
werd uitgevoerd, door vertegenwoordigers uit Vlaardingen, Scheveningen of Katwijk. 31
Afb. 35 Zie kleurkatern.
Het haringbanket
Tot de vaste rituelen bij de komst van de Nieuwe Haring behoorde
tot ver in de 19deeeuw de ‘Maaltijd van de Nieuwe Haring’. Om de
komst van de nieuwe haring te vieren en een nieuw seizoen in te
luiden, organiseerden welgestelden haringbanketten, ook wel haringmaaltijden
genoemd. Binnen de eigen familie of samen met
vrienden en genodigden werd een maaltijd gehouden, die voor zover
bekend bestond uit het nuttigen van de juist tevoren aangevoerde
Nieuwe Haring. Op 18de-eeuwse gravures is deze feestelij-
29 Collectie Visserijmuseum/Vlaardings Museum, inventarisnummer 5622 en 5623.
30 Vertaling citaat Napoleon: ‘Ik ben goed op de hoogte van het belang van uw bedrijfstak, zowel voor de voedselvoorziening
van mijn Rijk, als voor de opleiding van de talloze en onverschrokken matrozen, die zich op een dag zouden kunnen
onderscheiden als de ware afstammelingen van de Hollanders, die onder Tromp en De Ruyter heersten over de Engelse
zeeën …’; Sigal, ‘Nieuwe Haring’.
31 Collectie Visserijmuseum/Vlaardings Museum, dossiermap Nieuwe Haring. De beweringen van Louis de Jonge in diens
De laatste haringvissers van Nederland (Amsterdam 2005) aangaande de koninginneharing zijn naar het oordeel van de auteur
dezes incompleet en gedeeltelijk incorrect.