download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

‘Een eigen Hollandsch feest’ 231
ke gebeurtenis verschillende keren vereeuwigd, terwijl ook een serie
Delfts blauwe bordjes over de Grote Visserij met een voorstelling
van het banket eindigt (afb. 35). In hoeverre het houden van
een haringmaaltijd beperkt bleef tot de vermogende laag van de
bevolking is niet bekend. Verondersteld mag worden dat de middenklassen
en ook de sociaal lagere klassen met enig ceremonieel
de eerstelingen tot zich namen. Het verschil zal in de aankleding
van de maaltijd en het moment waarop hebben gezeten. Daar waar de
welgestelden per definitie een rijker gedekte tafel hadden, werd deze nu aangevuld met
Delfts blauwe of porseleinen haringschaaltjes (afb. 36). Dergelijke schaaltjes hadden een
langwerpig platte vorm en waren voorzien van een geschilderde gekaakte haring met sierlijke
omlijsting. In de 19de eeuw volgden geheel witte of van een overdrukplaat voorziene
haringschaaltjes, vervaardigd in met name Nederlandse of Duitse aardewerkfabrieken. Het
haringbanket zal denkelijk bij de minder welgestelden iets later hebben plaatsgevonden. De
prijzen van de eerste aangevoerde haring lagen, volgens de wet van het schaarse goed, beduidend
hoger dan die van de haring welke kort daarop werd aangevoerd. Hoe eerder men een
haringbanket kon organiseren, des te meer eer en status legde de gastheer zich hiermee in.
De groep direct betrokkenen die tot ver in de 19de eeuw onderling haringmaaltijden hielden,
waren de haringreders zelf. Voor hen had de Nieuwe Haring een nog grotere betekenis
dan voor de consument, aangezien hun bestaan vaak geheel afhing van dit enkele product.
Voor de deelnemers in de Haringjagerij werd een jaarlijkse ‘maaltijd van den nieuwen haring’
georganiseerd en daarbij ging het er vrolijk aan toe. Naast het eigenlijke consumeren
van de Nieuwe Haring, werden toespraken gehouden en speciaal geschreven liederen gezongen,
die later meer dan eens in druk verschenen. Het oudste exemplaar van een gedrukt
eerbetoon aan de Nieuwe Haring in de collectie van het Visserijmuseum dateert van 1802. De
internationale spanningen, die op het scherpst van de snede op de Europese slagvelden en
op zee werden uitgevochten, hadden ook hun effect op de Hollandse visserij gehad. Op zee
liepen de Hollandse schepen gevaar door de Engelsen genomen te worden, aangezien Engeland
de Nederlanden tot de Franse Republiek/Keizerrijk en daarmee behorend tot een vijandelijke
natie rekenden. In 1797 was zo een groot deel van de vloot in handen van de (Engelse)
vijand gevallen en het vissen onder Hollandse vlag bleek jaren achtereen een zeer
hachelijke zaak. Bovendien kondigde Napoleon in 1806 het Continentale Stelsel af, waarmee
alle handel op Engeland verboden werd.
In 1802 voer het sterk terug gelopen aantal schepen gedurende een korte periode weer uit
naar aanleiding van de Vrede van Amiens, hetgeen na aankomst van de eerste haring tot een
‘Dankoffer aan God bij de aankoomst van den eersten haring binnen Vlaardingen’ leidde.
Vermeldingen van de Oranjeprinsen ontbreken in dit dichtwerk ten enenmale, maar aan hen
wordt duidelijk wel, zij het niet positief, gerefereerd: ‘Laat de oude burgertrouw, de vriendschap
wederkeren! Leeft weder voor elkaêr; – denkt, dat gij broeders zijt! Hoe gij ook denken
moogt, werkt met verëende krachten tot nut van ’t Vaderland; – dan is er heil te wachten!’,
doelend op het republikeins-Franse Liberté, Egalité en Fraternité. 32 Afb. 36 Zie kleurkatern.
In 1818 dichtte de
toen populaire mr. H.A. Spandaw (1777-1855) een eredicht, getiteld ‘De Nieuwe Haring’.
32 N. van der Hulst, Dankoffer aan God bij de aankoomst van den eersten haring binnen Vlaardingen in Hooimaand, 1802 (Rotterdam
1802) 6.