download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

188 ‘Een eigen Hollandsch feest’
kunnen blijven uitvoeren. Het type visserij vergde forse investeringen, terwijl de visserij wisselvallig
van aard was en bovendien veel risico’s had.
In de 18de eeuw kwam Vlaardingen onder de traditionele haringvisserijplaatsen sterk op,
om uit te groeien tot de belangrijkste visserijplaats van Holland. Decaden lang bezat Vlaardingen
de grootste vloot visserijschepen, bestaande uit zogenaamde ‘buizen’ en ‘hoekers’,
tot ver in de 19de eeuw. Tot 1857 ondervond de stad daarbij hulp van de geldende visserijwetten,
die het de kustplaatsen verbood haring te kaken. Vanaf dit jaar kwam in deze situatie
echter verandering met de Visserijwet (van 1857), die het in het vervolg ook voor plaatsen
als Katwijk, Noordwijk en Scheveningen mogelijk maakte de haring te kaken en te bereiden
zoals in de Maassteden en het Noorderkwartier gebeurde. Vanaf 1846 was bovendien al een
vervroeging van het haringseizoen wettelijk mogelijk gemaakt, hetgeen het haringbedrijf op
den duur dynamischer maakte. 1
Vlaggetjes- en Buisjesdag
De buizen en hoekers hadden geruime tijd nodig om te bestemder plekke op de noordelijke
Noordzee (voor Hitland/Doggersbank) te komen. Hiertoe vertrok de vloot één tot twee weken
van tevoren. Zo rond 10-15 juni vond dit uitvaren plaats op een dag die in Vlaardingen
‘Buisjesdag’ werd genoemd, naar de haringbuis waarmee tot ver in de 19de eeuw werd gevist.
In de Grote Kerk van Vlaardingen werd vooraf een bidstond (‘Gebed voor de schepen’
of ‘Buizen-Biddag’ genaamd) gehouden, waarbij Gods zegen voor een gunstige vangst en
behouden terugkomst werd afgesmeekt. Eerst gebeurde dit twee of drie dagen voorafgaande
aan Buisjesdag, later altijd op de zondag voorafgaande. Als dan de haringvloot in de haven
klaarlag om naar zee te gaan, verkeerde de stad in grote staat van opwinding. Het was
de dag van afscheid van echtgenoten, zoons, broers, vrienden of bekenden. De kaden
stroomden vol met achterblijvers, die met de schepen mee langs de kade naar de hoofden
liepen om de opvarenden uit te zwaaien. Naar de tranen die werden geplengd, heette het
westelijk havenhoofd in Vlaardingen in de volksmond dan ook wel de ‘Schreihoek’. De hoop
was op een goede vangst en ‘besomming’ (opbrengst of aandeel daarin), maar zeker ook op
een behouden thuiskomst. 2 De in de 18de eeuw razend populaire Vlaardingse dichter Arnold
Hoogvliet (1687-1763) vatte de gebeurtenissen op Buisjesdag in zijn woonplaats als volgt samen:
Maar als het morgenlicht op Vlaardings Buizendag
uit d’oosterkimmen rijst, dan waaijen sein en vlag
Reeds van de hooge steng, dan ziet men ’t alles woelen.
Langs breede kaaijen tot aan ’t Hoofd, het volk krioelen,
Bij duizend duizenden! ’t Is of de vreemdeling,
’t Is of de steden, ja al ’t land de lust beving
om thans naar Vlaardingen te viervoet heen te draaven,
1 A. Beaujon, Overzicht der geschiedenis van de Nederlandsche zeevisscherijen (Leiden 1885) en A. Hoogendijk Jzn, De Grootvisscherij
op de Noordzee (Haarlem 1894).
2 J.L. Terwen, Het Koningrijk der Nederlanden, voorgesteld in eene reeks van naar de natuur geteekende schilderachtige gezigten, en beschreven
(Gouda 1862) 239-240 en C. van der Aa, Atlas van de zeehavens der Bataafsche Republiek, …, mitsgaders de afbeeldingen
van de haringvisscherij en de walvischvangst (Amsterdam 1805) 4-6; zie ook: J.H. Niermeijer, ‘Een oude Buisjesdag (15 juni)’,
Jaarboekje voor Vlaardingen (1868) 72-75 en M.C. Sigal, ‘Nieuwe Haring’, Nieuwe Rotterdamsche Courant, 9 mei 1929.