download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

158 Hollandse Nieuwe
goed voor een inhoud van ongeveer 100 liter. 28 In een dergelijk volume passen ongeveer 700
haringen. 29 Het onderzochte monster 41 telt er echter 201. Het merendeel is dus in de loop
der tijd verdwenen. Een ander voorbeeld van een anomalie die met het selectief wegspoelen
of degraderen van bot te maken heeft, betreft het prooticum. In verschillende van de overige
monsters zaten relatief veel, deels incomplete exemplaren van dit botje. In verweerde staat
zijn dit zeer compacte kleine bolletjes waarop stroming minder vat heeft dan op het andere
bot. Dit verklaart waarom dit bot bij de overige monsters overgerepresenteerd is: ten opzichte
van het dentale 72 procent.
De tweede verstorende factor is de monstername tijdens de opgraving. Zoals eerder vermeld,
is helaas niet al het aanwezige materiaal tijdens de opgraving verzameld. Door de verschillende
vormen van de diverse bottypen zal een concentratie inhoudsresten van de vaten
niet overal even heterogeen zijn. Wordt uit een dergelijk concentratie vrij willekeurig een
monster genomen dan zal ook dat een zekere onbalans vertonen.
Tot slot is er de onderzoeker die sommige botjes – zeker als ze gebroken zijn – beter kan
thuisbrengen dan andere. Botten met goed herkenbare, stevige onderdelen als het maxillare,
het dentale en het cleithrum zullen zo ‘bevoordeeld’ worden boven minder herkenbare en
fragielere botten als het interoperculare of het suboperculare.
Met deze storende factoren zullen we rekening moeten houden als we willen vaststellen of
er complete haringen in de tonnen hebben gezeten en zo niet, wat er aan ontbreekt. Zoals
boven reeds vermeld, hebben de gegevens over de uit de tonnen 39 en 44 afkomstige monsters
41 en 55 de meeste zeggingskracht. Globaal kunnen we vaststellen dat de vissen met
kop, schouder, romp en staart in de tonnen hebben gezeten. Van al deze gebieden zijn skeletelementen
in redelijke hoeveelheden aanwezig. Dat er van de afzonderlijke elementen
maxillares, dentales, articulares en prooticums relatief weinig missen is niet verwonderlijk. Ze zijn
stevig en relatief goed herkenbaar. Het meest opvallende is wat echt ontbreekt. Het redelijk
herkenbare en stevige urohyale mist bijna volledig, net als het supracleithrale. Maar vooral het
bijna geheel afwezig zijn van het zeer herkenbare en deels ook stevige cleithrum is zeer significant.
De eerder genoemde storende factoren kunnen hierbij een kleine rol spelen, maar
deze in aanmerking nemende verwachten we toch op zijn minst dat deze botten voor enkele
tientallen procenten aanwezig zouden zijn en het herkenbare cleithrum zelfs in hoge mate.
Dat is niet zo en hetzelfde fenomeen zien we bij de overige monsters. Duidelijk is dat aan de
eerste voorwaarde om op ‘nul procent vermist’ uit te komen niet wordt voldaan: er hebben,
hoewel van kop tot staart aanwezig, geen complete vissen in de tonnen gezeten. Het gebied
van kop en schouder net achter de kieuwen is blijkbaar weggesneden. Dit wordt nog versterkt
door het feit dat het zeer herkenbare en zeer compacte en stevige keratohyale voor meer
dan de helft ontbreekt; blijkbaar is het bij een deel van de vissen met het snijden net meegepakt.
Tot slot zijn er de 21 wel gevonden cleithrums. In negentien gevallen is alleen een stukje
bewaard gebleven, de rest is met het kaakmes keurig weggesneden. Op verschillende cleithrums
is dit snijspoor nog waar te nemen. Blijkbaar vervoerde het Biddinghuizer Colfschip
naast een lading nieuwe kolfstokken ook vaten gekaakte Hollandse haring.
28 Informatie Laura Koehler en Lucas van Dijk (ROB 2006).
29 Bij een gemiddelde lengte van 22 cm gaan er 800 haringen in 100 liter, bij een lengte van 25 cm 600. Informatie Vishandel
Volendam (Langestraat Amersfoort).