download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

156 Hollandse Nieuwe
Tabel 1 Visresten aangetroffen in het ‘Biddinghuizer Colfschip’ (16de eeuw).
De gegevens (aantallen) zijn weergegeven per onderzocht grondmonster. Ook de ton
waaruit het monster komt of mogelijk komt ( ) is vermeld.
monster nr. 3 9 11 31 35 37 40 41 42 53 55 58 68 75 77 78 Totaal
ton nr. 2 (7) 34 (30) 38 39 43 44 57
–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
haring-Clupea harengus 1448 18 32 378 748 600 12 7887 2878 305 6757 6965 114 133 477 90 28842
paling -Anquilla anguilla 23 84 107
baars-Perca fluviatilis 1 1 1 3
–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
Totaal 28952
Voor de rest is het allemaal haring, Clupea harengus. In tabel 2 zijn de gegevens wat nauwkeuriger
weergegeven. De twee tonnetjes waaruit de meeste herkenbare haringresten van
kop en schoudergordel bewaard zijn gebleven (de vondstnummers M11-41 en 55) zijn apart
gepresenteerd, de overige zijn bijeengenomen. De gegevens zijn uitgesplitst naar skeletelement
en gegroepeerd naar de plaats waar ze in het lichaam voorkomen: kop, schoudergordel
en romp-staartskelet. 27 Zoals een menselijk skelet één neusbeen, twee jukbeenderen
en een hele reeks wervels telt, is in de tabel aangegeven of in een visskelet één (ongepaarde),
twee (gepaarde) of meer (seriële) van de genoemde elementen voorkomen. Op grond van
het meest voorkomende skeletdeel is vervolgens vastgesteld van hoeveel haringen de bestudeerde
resten minimaal afkomstig moeten zijn. Het onderzochte monster M11-41 telt bijvoorbeeld
402 dentales die, omdat het om gepaarde elementen gaat, van minstens 201 exemplaren
afkomstig moeten zijn. Op grond hiervan kan nu aangegeven worden hoeveel
procent van een bepaald bottype ontbreekt als we de resten van complete skeletjes zouden
verwachten. Omdat bij de twee grote monsters het meest voorkomende skeletelement het
dentale is, hebben we voor de vergelijkbaarheid ook bij de overige monsters dit skeletelement
als uitgangspunt voor de tellingen genomen, hoewel er wat meer praeoperculares, maxillares en
postcleithrales en zeer veel meer prooticums in deze monsters zitten.
Als er complete vissen in de tonnen hadden gezeten, als de botten daarvan in de loop der
eeuwen allemaal ter plekke bewaard waren gebleven, als bij de monstername al het nog aanwezige
bot was verzameld, en als we in het lab al die botfragmentjes hadden kunnen herkennen,
dan had bij ‘mist’ in de tabel overal nul procent gestaan. Dat is echter niet het geval.
Op de eerste plaats zullen niet alle aanvankelijk aanwezige botten ter plekke bewaard
zijn gebleven. Nadat het schip was vergaan en de vaten na verloop van tijd uit elkaar waren
gevallen, zal een deel van de inmiddels tot op het bot vergane inhoud zijn weggespoeld.
Daarbij zullen lichte, vliezige botjes makkelijker meegenomen zijn dan relatief zware of
compacte. We nemen aan dat dit effect van verspoeling het kleinst is geweest op plekken
waar nog veel materiaal in de – restanten van – de oorspronkelijke tonnen is blijven zitten.
Dit geldt voor de grote monsters 41 en 55 die ieder uit één ton afkomstig zijn. Maar daarbij
dient bedacht te worden dat we zeker weten dat ook hier een deel verdwenen is. Ton 39 is
namelijk de enige waarvan de gehele inhoud is verzameld en gezeefd (monster 41). De zeven
tonnen zijn allemaal ongeveer even groot: 68 cm hoog met een diameter van 44 cm,
27 Skeletelementen die niet in de tabel genoemd worden, zoals coracoideum en branchiostechale zijn bij de determinatie van de
monsters buiten beschouwing gelaten.