download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

tal bekende verhalen: de uitvinding van de boekdrukkunst,
de moord op Willem van Oranje, de
ontsnapping van Hugo de Groot uit Slot Loevestein,
de grondwet van Thorbecke en de Spoorwegstaking.
Maar er is ook ruimte voor minder bekende,
zelfs tamelijk onbekende, onderwerpen. De
15de-eeuwse Allairt Beylinc bijvoorbeeld, een regent
die werd gegijzeld door de Hoeken en – de betaling
van zijn losgeld ten spijt – op brute wijze om
het leven werd gebracht. In de 18de en 19de eeuw
was dit verhaal uitermate populair. Dit kwam voornamelijk
door een 18de-eeuwse aanpassing in het
verhaal: Beylinc zou in deze versie van te voren op
de hoogte zijn geweest van zijn wrede veroordeling
en dus weten wat hem bij zijn terugkeer te wachten
stond. Het feit dat hij zich aan zijn woord hield en
terugkeerde met het losgeld, getuigde van een ongekend
karakter. In de tweede helft van de 19de
eeuw begon echter twijfel te ontstaan over deze
lezing, zodat het verhaal weer in de vergeethoek
verdween. Een andere 19de-eeuwse held is Jan Adriaensz.
Leeghwater (1575-ca 1650), die zijn bekendheid
vooral dankte aan de bewaard gebleven
geschriften van zijn hand. Hierdoor was hij misschien
geen grote, maar wel een bekende waterbouwkundige
en kon hij in de 19de eeuw geëerd
worden met een standbeeld.
Met de bundeling van veertig korte verhalen kan
de lezer naar hartelust ‘zappen’ door de vaderlandse
geschiedenis. Door het vastleggen van zoveel
verschillende gegevens bestaat het gevaar dat de
draad zoek raakt. Toch is het Verzameld Verleden geen
collectie van gefragmenteerde verhalen. Omdat in
verschillende stukjes weer naar andere bijdragen
wordt verwezen, of deze min of meer op elkaar
aansluiten, is er toch sprake van een zekere cohesie.
De bijdrage over Gijsbrecht van Amstel bijvoorbeeld,
waar de historische beeldvorming van
zijn persoon centraal staat, wordt gevolgd door de
moord op Floris V, waar eerstgenoemde een aandeel
in had. De verschillende episodes uit de Tachtigjarige
Oorlog sluiten goed op elkaar aan en in de
20ste eeuw zorgt het Amsterdamse Noorderplein
voor een verbinding tussen het Jordaanoproer
(1934) en de Februaristaking (1941). De geschiedenis
wordt gecomplementeerd met een aantal bijdragen
over het koloniale verleden, onder meer
met de stichting van Batavia (1619) en het verlies
van Nieuw-Amsterdam (1664). Het is natuurlijk
verleidelijk na te gaan welke gebeurtenissen niet
aan bod zijn gekomen die men wel zou verwachten.
Er is bijvoorbeeld wel een bijdrage over de St.
Boekbesprekingen 265
Elisabethsvloed (1421), maar geen over de watersnoodramp
uit 1953 en zo is er wel over Dolle Mina,
maar niet over de eerste feministische golf geschreven.
Anderzijds is de thematiek van deze onderwerpen
dus wel aanwezig.
In de hausse van populair-wetenschappelijke
geschiedenisuitgaven die op dit moment plaatsvindt,
is de reeks Verloren Verleden een welkome afwisseling
en minstens zo leuk als de bestseller Het
Vooroudergevoel. De reeks kan door iedereen worden
gelezen en is geschikt voor alle soorten boekenkasten
en bibliotheken. Het enige nadeel wellicht
is dat de aanschaf van alle afzonderlijke delen een
dure aangelegenheid wordt. Misschien kunnen de
eerste 23 delen, net als het hier besproken 24ste afsluitende
deel, gebundeld worden in een dubbeldikke
uitgave. De formule van bijzondere uitspraken
en gemeenplaatsen lijkt bovendien een schot
in de roos en ook houdbaar voor een volgende bundel.
De tijd zal leren welke huidige uitdrukkingen
en one-liners in de geschiedenisboeken terecht zullen
komen. Wat bijvoorbeeld te denken van ‘Popi
Jopi’ en ‘Hij was een beetje dom’?
C.R. Stolk
R.M. van Heeringen e.a., Geordend Landschap. 3000
jaar ruimtelijke ordening in Nederland (Hilversum: Verloren,
2004, 190 blz., ISBN 90-6550-830-9).
In dit mooi uitgegeven, goed geïllustreerde en ruim
van literatuur voorziene boek zijn de voordrachten
gebundeld van een gelijknamig symposium, dat in
oktober 2003 in het auditorium van de Rijksdienst
voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek in
Amersfoort plaatsvond. Centraal stond bij dat symposium
de dubbele vraag: Welke veranderingen
traden er in de loop der eeuwen op in de inrichting
van het Nederlandse landschap en wat waren daarvan
de sociale en culturele achtergronden?
In de loop der eeuwen hebben mensen voortdurend
het landschap veranderd. Daarbij speelden
steeds vaker tegenstrijdige belangen van groepen
en individuen een rol. Bijna als vanzelf kreeg daardoor
de overheid een ordenende taak in de landschapsinrichting.
De bundel wijdt dan ook aandacht
aan de vraag in hoeverre de overheid de
ruimtelijke ordening stuurt en vermag te sturen.
Geordend Landschap is allereerst een boek voor deskundigen.
Het gaat hier zeker, zoals de flaptekst
vermeldt, om ‘een samenhangende reeks artikelen
over 3000 jaar omgang met de Nederlandse ruimte’,