Doctoraatstrajecten in Vlaanderen - Universiteit Gent

Hoofdstuk 9. De impact van wetenschapsgebied op doctoraatssucces
verklaren. Dit blijkt bijvoorbeeld uit de vaststelling dat de toegepaste wetenschappen
procentueel meer niet-EU onderzoekers tewerkstellen dan de exacte wetenschappen
terwijl de succesgraad in de toegepaste wetenschappen lager ligt dan die in de exacte
wetenschappen. Het beperkte verklaringseffect van nationaliteit wordt bevestigd in
Tabel 10.2 (zie Hoofdstuk 10). Doctoraatskansen van niet-EU onderzoekers liggen
hoger in de ‘harde’ dan in de ‘zachte’ wetenschappen.
We kunnen uit dit alles besluiten dat statuut, geslacht en nationaliteit slechts een deel
van de wetenschapsgebonden verschillen in doctoraatsrendement kunnen verklaren.
Dit wordt ook elders in dit boek bevestigd (zie Bijlage 8.4 en zie Hoofdstuk 6). Het
wetenschapsgebied waartoe onderzoekers behoren heeft een significant effect op de
slaagkans en de tijd tot het doctoraat wanneer er gecontroleerd wordt voor statuut,
geslacht, leeftijd, nationaliteit en instroomcohorte. Dit wijst erop dat er nog andere factoren
aan het werk zijn die ervoor zorgen dat het in sommige wetenschapsgebieden
moeilijker en in andere gemakkelijker is om een doctoraatsdiploma te halen.
Naar kwalitatieve verklaringen voor de verschillen in
doctoraatssucces naar wetenschapsgebied
Voorgaand onderzoek toonde reeds aan dat het verschil in doctoraatssucces tussen de
wetenschapsgebieden niet verklaard kan worden door de ‘objectieve’ variabelen statuut,
geslacht, instroomcohorte, leeftijd en nationaliteit maar vooral te maken heeft
met de verschillende onderzoeksculturen die gangbaar zijn binnen de onderscheiden
wetenschapsgebieden (Becher & Trowler, 2001; Verlinden et al., 2005). In de ‘harde’
wetenschappen is het onderzoek van doctoraatsstudenten meestal geïntegreerd in breder
lopende onderzoeksprojecten (Verlinden et al., 2005). Deze werkmethode heeft verschillende
voordelen voor de doctoraatsonderzoeker. Ten eerste zorgt dit ervoor dat
onderzoekers vaak in team rond eenzelfde onderwerp werken. Hierdoor wordt het
sociaal en academisch contact tussen de onderzoekers bevorderd en ontstaat er een stekere
kwaliteitscultuur. Een ander mogelijks positief gevolg is dat deze onderzoekers
meestal reeds aan het begin van hun doctoraatsonderzoek een uitgebreid onderzoeksvoorstel
hebben waardoor zij zich minder lang in een ‘zoekende’ fase van hun onderzoek
bevinden (Leyman et al., 2009). Ook op het vlak van begeleiding van doctoraatsstudenten
vertonen studiegebieden in de exacte, toegepaste en medische wetenschappen
vaak een specifieke structuur. We vinden er vaak grote onderzoeksgroepen terug,
wat het mogelijk maakt om een soort ‘middenkader’ te creëren met postdoctorale
onderzoekers die professoren bijstaan in de begeleiding van onder meer doctoraatsonderzoekers.
Hierdoor zijn doctoraatsonderzoekers voor hun begeleiding niet enkel
afhankelijk van één persoon, hun promotor.
In de ‘zachte’ wetenschappen, waar grote, langdurige onderzoeksprojecten minder
typerend zijn, zien we een andere academische cultuur. De doctoraatsonderwerpen zijn
er vaak minder goed ingebed in de onderzoekstraditie of in een ruimer lopend project
van de onderzoekseenheid (Verlinden et al., 2005). Doctoraatsonderzoekers genieten
hierdoor een grotere keuzevrijheid wat hun onderwerp betreft maar staan tegelijk ook
vaker ‘alleen’ met hun onderwerp. Bovendien hebben sociale en humane wetenschappers
hierdoor minder vaak een uitgewerkt onderzoeksvoorstel aan het begin van hun
155