Doctoraatstrajecten in Vlaanderen - Universiteit Gent

Doctoraatstrajecten in Vlaanderen
1.2. Human resources aan de Vlaamse universiteiten
De financieringskanalen waarover een universiteit beschikt zijn cruciaal voor het aanwerven
van personeel. Een analyse van de doctoraatsproductie in Vlaanderen, in wezen
het bewijs van een succesvolle opleiding tot onderzoeker, kan niet worden geïnterpreteerd
zonder een inzicht in dit contextuele kader.
De meerderheid van onderzoekers die nog geen doctoraat hebben behaald, worden aan
een Vlaamse universiteit gefinancierd op basis van een tijdelijke overeenkomst, zij het
een studiebeurs of een aanstelling als wetenschappelijk personeelslid. In Vlaanderen
bestaat geen uniform ‘statuut’ voor doctoraatsonderzoekers: sommige krijgen een
arbeidscontract met alle rechten en (ook fiscale) plichten van een personeelslid; andere
genieten een fiscaal vrijgestelde beurs wat hen een hybride statuut oplevert met de voordelen
van zowel een personeelsstatus als een studentenstatus. Nog andere hebben
enkel een inschrijving als doctoraatsstudent, al dan niet met een studiebeurs. Enkel
universiteiten hebben het recht om doctoraatsdiploma’s uit te reiken, maar sinds het
academiseringsproces van de hogescholen (waarbinnen o.m. de vierjarige opleidingen
een grotere onderzoeksfocus hebben gekregen en meer onderzoeksbudgetten zijn
beschikbaar gemaakt) participeren ook steeds meer onderzoekers van een Vlaamse
hogeschool in doctoraatsonderzoek, zij het steeds met een universitaire (co)promotor
en de desbetreffende universiteit als verantwoordelijke uitreiker van het doctoraatsdiploma.
Diverse financieringskanalen
Zowel de werkingstoelagen van de instelling zelf als diverse competitieve, private of
overheidsmiddelen kunnen worden aangewend om onderzoekers tewerk te stellen.
Eerst en vooral zijn er de werkingstoelagen voor de Vlaamse universiteiten. Van 2001
tot 2007 werden deze bedragen forfaitair vastgelegd; sinds 2008 worden ze tussen de
universiteiten verdeeld op basis van een parameter die rekening houdt met zowel de
capaciteit (input) als met de productiviteit (output) van de instelling. Naast het aantal
ingeschreven studenten en het aantal uitgereikte bachelor- en masterdiploma’s tellen
sindsdien ook het aantal uitgereikte doctoraatsdiploma’s en het aantal publicaties van
een instelling mee als belangrijke maatstaf voor de financiering. De outputgerichte
financiering was een duidelijk incentive voor de universiteiten om zowel in het onderwijs
als in het onderzoek sterker in te zetten op productiviteit en kwaliteit – een koerswijziging
van de Vlaamse overheid waar, zoals verder in deze studie zal blijken, de universiteiten
heel snel op hebben ingespeeld. In 2010 werd iets meer dan 1,263 miljard
euro verdeeld tussen de Vlaamse universiteiten en hogescholen volgens deze parameter.
Op basis van de verdeelsleutel kwam iets meer dan 649 miljoen euro ten goede van de
universiteiten.
Met de werkingstoelagen worden de lonen van het statutair academisch personeel en
een groot deel van het administratief en technisch personeel betaald. Ook de infrastructuur
van de instelling en alle onderwijsuitgaven worden hieruit betaald. Op basis
van de OESO-norm wordt aangenomen dat 25% van dit budget ten goede komt aan
investeringen in onderzoek – in het bijzonder via de bezoldiging van het Zelfstandig
10