Descarga en formato PDF - Centro Ramón Piñeiro para a ...

Anatolij Baránov e Dmitrij Dobrovol’skij. Aspectos teóricos da fraseoloxía
criterio (ii) 25 . O que acontece é que no ruso moderno non existen como palabras
independentes os lexemas ничтоже [nada] e сумняшеся [dubidaron]. Deste xeito,
esta expresión é idiomática a causa da ausencia dos seus compoñentes no dicionario.
No caso das expresións выписывать мыслете [escribi-las letras mislete 26 , ‘non ser
quen de camiñar recto por mor do alcohol’] ou точить лясы [tornea-los balaústres,
‘dedicarse unicamente a falar’] a opacidade está ligada ó feito de que estas palabras non
posúen un significado autónomo en ruso, non son unidades do dicionario mental, un
dos compoñentes non é «lexicográfico»: мыслете [letras mislete] e лясы [balaústres].
Por outra banda, o fraseoloxismo наговорить сорок бочек [арестантов] (кому-л.)
[dicirlle corenta barrís de presos a alguén, ‘dicirlle moitas cousas irreais a alguén’]
non presenta compoñentes únicos. Non obstante, é idiomático a causa da súa opacidade
(segundo o criterio ii), pois no ruso moderno non é posible calcula-lo significado desta
expresión idiomática partindo dos seus compoñentes por separado: non hai unha regra
que permita descifra-la metáfora incomprensible que nun tempo debeu de ser motivada.
A propiedade da opacidade está directamente relacionada cos coñecementos do
receptor, tanto individuais coma xerais dentro da súa comunidade lingüística.
Unicamente este segundo tipo de coñecementos é esencial para ulteriores discusións 27 .
A opacidade, segundo se desprende da definición, pode estar condicionada por dous
factores completamente diferentes: por unha banda, resulta difícil deduci-lo significado
conxunto do significado dos compoñentes aplicando as normas comúns da
composición semántica e, por outra, no dicionario non hai información sobre o
significado dun ou de varios compoñentes desa expresión.
Pódese dicir que a reinterpretación é a visión dunha expresión idiomática dende o
punto de vista da súa xeración, mentres que a opacidade o é dende o punto de vista da
súa comprensión. Precisamente por isto nalgúns casos crúzanse (véx. 1.1.2.). Enténdese
que estamos a referirnos a expresións coma дать дуба [da-lo carballo, ‘morrer’] e non
a expresións coma ничтоже сумняшеся [non dubidaron nada, ‘sen dubidalo, sen
pensalo’], que dende o principio non tiñan nada que ver coa categoría da interpretación,
pois presentan formas gramaticais anticuadas de palabras utilizadas cun significado
directo.
No relativo ó terceiro factor da idiomaticidade —a complexidade no modo de indica-lo
obxecto denotado—, pódese realizar tanto illadamente coma en combinación con
outros factores. A expresión idiomática иметь место быть [ter lugar de ser/estar,
‘ter lugar, existir’] é idiomática unicamente segundo este criterio (véx. o estudo máis
25 En realidade a situación é algo máis complicada: as expresións ás que lles é propia a reinterpretación tamén
poden posuír unha determinada parte opaca (vide infra).
26 N. do t.: Letras mislete, letras ‘M’.
27 O termo «opacidade» utilízase con outro significado na semántica lóxica en relación coa imposibilidade de
determinar/defini-lo significado verdadeiro dalgúns compoñentes proposicionais do enunciado (Quine 1976).
Sen dúbida aquí existe unha analoxía co uso deste termo, aínda que no noso caso non ten sentido falar dun
significado verdadeiro. A analoxía atinxe máis ben á posibilidade de revelar algunhas propiedades semánticas
dos compoñentes da expresión lingüística.
Centro Ramón Piñeiro para a Investigación en Humanidades. Santiago de Compostela 2009 33