Uygur, Qaqauz, Quzey Qafqaz turkl??rinin ?d ... - Folklor İnstitutu

Qaqauz ədəbiyyatı çoxjanrlı və uzun dövrlü olmadığından
onun haqqında janrlara görə deyil, yazarlara görə bilgi verməyə
çalışacağıq.
Tudora Arnaut qaqauzların yazılı ədəbiyyatlarını beş dövrə
bölür və birinci dövrə Nikolay Arabacı və Nikolay Tanasoğlunun
yaradıcılığını daxil edir. Əslində bu bölgü o qədər şərtidir
ki, istənilən vaxt mübahisə mövzusuna çevrilə bilər. Çünki yazarların
çoxu yaxın zaman kəsimində yaşamışlar, yaradıcılıqları
da istər mövzu, istərsə də bədii dəyər baxımından birbirinə
çox yaxındır. Buna baxmayaraq, biz də həmin bölgünü
saxlayaraq əldə edə bildiyimiz qaynaqlar səviyyəsində qaqauz
ədibləri haqqında bilgi verməyə çalışacağıq.
3.1. Birinci dövr: Nikolay Arabacı və Nikolay Tanasoğlu
Nikolay Petrov oğlu Arabacı (20.09.1893, indiki Moldova
Respublikası Qaqauz Yeri MV Çadır rayonunun Kiriyet kəndi
-1960, Moskva). İlk təhsilini doğulduğu kənddə alıb Komratdakı
liseyi bitirdikdən sonra Moskvaya gedərək Güney Doğu
Xalqlarının Dilləri İnstitutuna daxil olan N.Arabacını 1930-cu
illərdə SSRİ-nin İstanbuldakı Ticarət Nümayəndəliyində işləməyə
göndərirlər.
İstanbul mühiti, Türkiyədə yaşayan qaqauz kökənli insanlarla
ünsiyyət onun dünyagörüşünün formalaşmasına böyük
təsir göstərir. Xalqının tarixi və ədəbiyyatını öyrənməyə çalışan
vətənpərvər fikrini xalqına çatdırmaq üçün ədəbi yaradıcılığa
başlayır. İlk yazılarını da Kırımda tatarca çap olunan
qəzet-jurnallara göndərir.
SSRİ-i Almaniya üzərində qələbədən sonra Bessarabiyanı
yenidən öz ərazisinə qatır. Beləliklə Bucakda toplu halda yaşayan
qaqauzlar yenidən Rusiyanın-Sovetlər Birliyinin tərkibində
yaşamalı olurlar. Bu dəyişiklik yüzlərlə qaqauzun ölümü-
121
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com