Uygur, Qaqauz, Quzey Qafqaz turkl??rinin ?d ... - Folklor İnstitutu

lara baxmayaraq, tarix, ədəbiyyat, folklorları ayrı-ayrılıqda öyrənilir
və təbliğ olunurdu. Sovet strateqləri bu ayrılığı getdikcə
dərinləşdirmək üçün malkarlara Nalçikdə, qaraçaylara Çerkesskdə
elmi-mədəni mərkəzlər yaratmışlar.
Qaraçay-malkarlar haqqında İslam ensiklopediyasındakı məqaləsində
azərbaycanlı bilgin Mirzə Bala yazır: “Dil, örf, adət,
din, ictimai təşkilat, folklor edebiyat ve tarih itibari ile bir küll
teşkil etdikleri halde, takriben XV asırdan sonra, karaçay ve balkar
(b-m değişmesi ile malkar) veyahut tavlı (dağlı) adları altında
ayrı-ayrı iki cami olarak, 1944 yılına kadar, şimali Kafkasiyada
yaşamış eski bir türk kabilesidir” (Mirza Bala, 1967:217).
Mirzə Bala bu geniş məqaləsində qaracay-malkarların tarixindən,
soykökündən söz açmaqla yanaşı folklorlarına, ədəbiyyatlarına
da diqqət yetirmişdir. Görünür hələ Bakıda yaşayarkən tanış
olduqlarındanmı, yoxsa haqqında daha çox bilgisi olduğundanmı
Qaracay-Çərkəz Respublikasının yaradıcısı və ilk rəhbəri, sonralar
ədəbiyyat və elmlə ardıcıl məşğul olan, 1938-ci ildə güllələnən
Ömər Əliyev (Bu insanın adı Umar, Omar, soyadı Aliyev,
Aliylanı kimi də yazılır) haqqında diqqəticəkən bilgilər vermişdi.
Son 200 ildə aramsız basqılarla üzləşən, torpaqları əllərindən
alınıb yerində sanatoriya və kurortlar, istirahət evləri tikilən, bir
sözlə, mülkiyyətləri başqalarına verilən, kütləvi sürgünlərə uğrayan,
həbs edilən, güllələnən bir toplumun dilini qoruması, folklorunu
yaşatması və ana dilində bədii əsərlər yaratması heyrətamizdir.
Azsaylı xalqın şair və yazıçılarından İsmail Akbaylanı
(1874-1937), Ömer Ali Aliylanı (1895-1938), İslam Xibiylanı
(1896-1938), Asxat Bicilanı (1900-1958), Sait Otarlanı (1903-
1975), Xasan Appalanı (1904-1938), Axmadiya Malkarlı (1905-
1965) və digərləri 1937-ci il irticasına uğramış, Salix Xoçuyev
(1910-1942), Toxtar Borlaklanı (1914-1942), Azret Budaylanı
(1916-1942), Maqomet Oruslanı (1916-1942), İssa Qarakölanı
232
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com