Uygur, Qaqauz, Quzey Qafqaz turkl??rinin ?d ... - Folklor İnstitutu

davam etdirib yaşadırdılar. Ədəbiyyata yeni gəlmiş bir qrup isə
Avropa ədəbiyyatının təsirilə nəsri, dramçılığı inkişaf etdirməyə
çalışırdı. Poeziyada janr baxımından da dəyişikliklər baş verirdi.
Avropanın təsirilə sərbəst şeir yazanlar meydana atılsalar
da, klassik Çin, yapon şeir qəliblərindən yararlananlar da vardı.
Mövzu baxımından da ədəbiyyatda bir rəngarənglik, çoxçalarlılıq
meydana gəlmişdi. Bir qrup şair ənənəvi olan mövzuları
(Fərhad-Şirin, Leyli-Məcnun və s.) yenidən və yerli şəraitə,
xalqın adət-ənənəsinə uyğunlaşdırıb qələmə alırdılar, o biri
tərəfdə isə realist ədəbiyyat inkişaf edirdi. Bir tərəfdən Çin
işğalçılarına qarşı xalqın mübarizəsindən bəhs edən dəyərli
əsərlər meydana çıxırdısa, o biri tərəfdən hakim təbəqəni tərifləyən
tərənnüm ədəbiyyatı yaranırdı. Bir tərəfdən sosialist-realizmi
adlandırılan metodun təsiri ilə sosial ədalətdən, kommunizmin
işıqlı gələcəyindən, sosializmin qələbəsi uğrunda həyatlarından
keçən insan obrazlarından bəhs edən ədəbi nümunələr
ortaya çıxır, o biri tərəfdən milli azadlıq mübarizəsi bədii
əsərlərin əsas mövzusuna çevrilirdi.
Milli azadlıq hərəkatının əsas ağırlığını heca vəznindən istifadə
edərək, xalq şeiri ənənəsini yaşadan sənətkarlar daşıyırdılar.
Uyğurlar “koşakçı”, biz isə “aşıq” adlandırdığımız bu sənətkarlar
kənd-kənd gəzərək milli ruhlu, mübariz əhval-ruhiyyəli
mahnılar oxuyur, dastanlar danışırdılar. “Qeni Batur” dastanı,
Muhmedemin Buğranın ölümünə Əxmət Tohti Haci
Ucatlının qoşduğu dastan, eləcə də 1911-ci ildə Tümür Xəlifənin
(Xalipə) Qumulda başlatdığı üsyana həsr edilmiş “Tümür
Xəlifə” dastanı milli şüurun yüksəlməsində böyük rol oynamışdır.
Xalqın anlayacağı sadə bir dildə şeirlər yazaraq millətini
mübarizəyə səsləyən şairlərindən Sadır Pəlvanın, Abdulrəhman
Paşanın, Seyid Noçinin və başqalarının adı bu gün də
xalq arasında hörmətlə çəkilir.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
55