Uygur, Qaqauz, Quzey Qafqaz turkl??rinin ?d ... - Folklor İnstitutu

edirdi. Knyaz ona məxsus kəndlərlə istədiyi kimi davranırdı.
İstədiyi vaxt kəndlini, onun ailə üzvlərini, yəni qızını, oğlunu
başqasına sata bilirdi. Bu alqı-satqı gizli deyil, açıq-aşkar aparılırdı.
Hətta qəzetlərdə belə knyazların-ağaların kəndlilərinin
ailə üzvlərini yol çəkilişində, meşə qırılmasında, tikintisində, gəmiçilikdə,
ev qulluqçuluğunda işləmək üçün satdığına dair élanlar
verilirdi. Yəni quldarlıq hələ də davam edirdi.
Rusiyanın hakimiyyət orqanları isə işğal altına aldıqları
xalqların psixologiyasını, adət-ənənəsini, tarixini bilmədən onları
istədikləri kimi, yəni zor gücünə idarə edirdi. Əsarət altına
düşmüş xalqların silah istehsal edən zavodları, nizami ordusu
olmasa da işğalçılara qarşı müqaviməti davam etdirir, minlərlə
insan aliə şərəfini, namusunu qorumaq üçün döyüşə atılırdı.
Şeyx Şamilin Rus imperiyasına qarşı apardığı inanılmaz
mübarizə də belə bir ortamda davam edirdi. Balaca Qasbotun
gözü qarşısında Şeyx Şamilin müridləri Rusiyanın toplu-tüfəngli
ordularını pərən-pərənə salırdı. Analar döyüşlərdə şəhid
olan oğullarına, bacılar qardaşlarına, qadınlar ərlərinə yırlar
qoşurdular. Necə deyərlər Qasbotun gözü qarşısındaca hər gün
yeni bir qəhrəmanlıq yırı yaranırdı. İstəsə də, istəməsə də o bu
yırları eşidir, onlar yaddaşına hopur və onun bədii təxəyyülünü
zənginləşdirirdi.
Kiçik yaşlarından yeddi il molla yanında təhsil alan, Quran
oxumağı, ərəb və fars dillərini öyrənən Qasbot mədrəsədə təhsilini
davam etdirə bilmir. Yeniyetmə çağlarında çoxlu cır və
xalq mahnıları əzbərləyərək yığnaqlarında oxuyur. Oxuduqlarının
təsiri ilə gənc yaşından öz şeirlərini söyləməyə başlayır.
Şairin “Xorasan”, “Deboş”, “Aycayak” cırları və mahnıları
xalq arasında geniş yayılır (Literatura narodov..., 1999:115).
Araşdırıcılar xalq nəğmələri kimi bu gün də oxunan və antologiyalara
daxil edilmiş “Candar”, “Barak”, “Qapalav” və
249
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com