Uygur, Qaqauz, Quzey Qafqaz turkl??rinin ?d ... - Folklor İnstitutu

Azərbaycan qaynaqlarında Yaqsay və Aksay, Ağsay (Dağıstan
ədəbiyyatı antologiyası, 1959, ASE. 1980, 8-ci cild,
Köçərli Firidun, 1981) kimi yazılan bu kənddə M.E.Osmanov,
M.Alibekov, N. və Z.Batırmurzayevlər, A.Muhammadov,
A.P.Salavatov, A.V.Suleymanov, S.Toqbolatov, Ş.Alberiyev,
M.Atabayev, L.Hajaqayev, M.A.Adilxanov Y.Alimxanov kimi
şair, yazıçı, publisistlər, Ahmat Sayıp Əfəndi kimi alim və
pedaqoq, Rəşid xan Qaplanov kimi dövlət xadimi, rus yazıçısı
M.Bulqakovun dostu və onunla birlikdə pyes yazmış, uzun
illər Vladiqafqazda hüquqşünas işləmiş Tajuttin Penzullayev
və b. aydınlar doğulub boya-başa çatmışlar. Bu kənddə oxumuşların
adlarını da əlavə etsək böyük bir siyahı yaranar.
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin naziri olmuş Rəşid xan
Zabit oğlu Qaplanov da 1883-cü ildə Yaxsayda doğulmuşdur.
Mədrəsəni bitirdikdən sonra Vladiqafqazdakı realnı gimnaziyada
oxumuşdur. Sonra Parisə gedərək Sarbon Universitetinin hüquq
fakültəsinə qəbul olunmuşdur. 1910-cu ildə universiteti bitirəndə
onu İstanbula Darülfününda işə dəvət etmişlər. R.Qaplanov 1913cü
ilədək orada müəllim işlədikdən sonra yenidən Vladiqafqaza
gələrək dairə məhkəməsi sədrinin köməkçisi işləmişdir.
Rusiya əsarətində olan Dağlı xalqlarını, eləcə də türk-müsəlman
xalqlarını azad və firavan görmək istəyən R.Qaplanov
ölkədə baş verən hadisələrə müşahidəçi kimi baxa bilməmiş,
Rusiyada gedən siyasi proseslərdə fəal iştirak etmiş, Quzey
Qafqaz xalqlarının müstəqil dövlətlərini qurması üçün əlindən
gələni əsirgəməmişdir. Çərkəz-Dağıstan və Quzey Qafqaz Dağlı
Xalqları İttifaqı Respublikası hökumətlərində müxtəlif nazir vəzifələrində
çalısmışdır. Rusiyanın hərbi qüvvələri gənc hökuməti
dağıtdıqdan sonra, yəni 1919 ilin əvvəllərində R.Qaplanov Bakıya
gələrək Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətində Nəsib bəy Yu-
315
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com