Uygur, Qaqauz, Quzey Qafqaz turkl??rinin ?d ... - Folklor İnstitutu

təbliğ edilmişlər. Abdulla Muhammadov (1869-1937) isə 88 illik
ömrünün cəmi 17 ilini Sovetlər dönəmində yaşamasına baxmayaraq
onun günümüzədək gəlib çatan əsərlərinin böyük əksəriyyəti
Sovetlər dönəmində yazılanlardır. Uzun illər Yırçı Kazakın təsiri
ilə şeirlər yazan Aybala Dadav (Dadav Muhammatov) ömrünün
son illərində ictimai siyasi hadisələrlə səsləşən şeirlər yazdığına
görə Sovet dövründə onu „işçi sınıfı“ şairi, qumuq türklərinin ilk
„proletar“ şairi kimi təbliğ etməyə başlamışlar.
Keçmiş Rusiya imperiyasında baş verən dəyişikliklər qumuq
ədəbiyyatına da güclü təsir göstərmişdir. Sovetlərin qələbəsindən
sonra ana dilində yazıb-yaradanların sayı artmış, qumuqlar
üçün Bakı nəşriyyatlarında kitablar, qəzet və jurnallar
çap olunmuş, Azərbaycanın ali və orta ixtisas məktəblərində
qumuq gənclərinin təhsil almasına şərait yaradılmışdır. Bu da
qumuq yazılı ədəbiyyatının inkişafına təkan vermişdir. Ədəbiyyatda
epik nümunələr çoxalmış, poemalar, hekayə, povest,
roman və pyeslər meydana gəlmişdir.
Əslində bir dövr kimi öyrənilməli olan Sovet dövrü qumuq
ədəbiyyatını araşdırıcılar 1950-ci illərin sonundan etibarən aşağıdakı
kimi dövrləşdiriblər:
„I devür - İnqılapın va vatandaş davnu yıllanı adabiyatı
(1917-20)
II devür - yiqirimançı yıllanı adabiyatı (1920-29)
III devür - otuzunçu yıllanı adabiyatı (1930-41)
IV devür - Yullu Vatan davnu yıllarını adabiyatı (1941-45)
V devür - davadan sonqhu yıllanı adabiyatı (1945-56)
VI devür - haliqi adabiyat (KPSS-ni XX sezdinden sonq
yaratılqan adabiyat)“ (Literaturadan xrestomatiya, 1986:3)
1927-28-ci illərdəki milli düşüncəli insanların kütləvi həbs və
sürgünlərindən sonra qumuq gəncləri arasında Rus Sovet ədəbiyyatının
təsiri ilə yazıb yaratmaq dəb halına düşür. Beləcə qu-
318
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com