Uygur, Qaqauz, Quzey Qafqaz turkl??rinin ?d ... - Folklor İnstitutu

3.Şəxsiyyətə pərəstişin tənqidi və ədəbiyyatdakı dəyişikliklər
Stalinin şəxsiyyətə pərəstişdə ittiham edilməsindən sonra
(1956) qumuq ədəbiyyatında da bir dəyişiklik görünməyə başladı.
Ədəbiyyatda şüarçılıq, müsbət qəhrəman axtarışları öz yerini insanın
daxili aləminin, iç dünyasının işıqlandırılması ilə əvəzlədi.
Sovetlər dönəmində ədəbiyyatda ideoloji xətt aparıcı olsa
da, şairlərin şəxsi həyatından, lirik duyğularından bəhs edən
əsərlər xalq tərəfindən sevilir və dillər əzbəri olurdu.
Hakim ideologiya bir çox mövzularını qadağan etdiyinə
görə, şairlər təbiətin tərənnümunə, lirik «mən»inə daha çox
müraciət edir, yaxud da millətin, vətənin acınacaqlı taleyindən
bəhs edən epik əsərlər yazarkən süjeti xarici ölkələrdə baş
vermiş milli-azadlıq hərəkatından alırdılar.
1960-cı illərdə cəmiyyətdəki nöqsanlar eyhamlı şəkildə,
sətiraltı tənqid edilirdi. Ədəbiyyata sosializm tərənnümçüsü
kimi gələn gənclər də yaşa dolduqca xalqın tarixindən, adətənənələrindən,
milli dəyərlərdən yazmağa üstünlük verirdilər.
Sovet ədəbiyyatının 1960-cı illər nəsli qumuq ədəbiyyatında
da seçilir. Kamal Abukovun (1938), Mahammat Atabayevin
(1938), Abzaydın Hamidovun (1938), Ahmat Jaçayevin
(1939), Uzlipat İbrahimovanın (1940), Abdulkerim Zalimxanovun
(1940), Abdulxakim Hacıyevin (1940), Qebek Qonaqbiyevin
(1961), Kazım Kazımovun (1961), Abdulla Zalimxanovun,
Nabiyulla Mahammdovun və b. yaradıcılığında insanın
daxili aləmi, həyatın rəngarəngliyi, psixoloji anlar önə çəkilir.
Beləcə ədəbiyyatda sənətkarlıq yüksəlməyə doğru getsə də,
mənəvi məsələlər ön plana çəkilsə də, şüarçılıq öz yerini yavaş-yavaş
insan psixologiyasının açılmasına yönəltsə də, ideal
müsbət qəhrəmanı daxili aləmində xeyir və şərin mübarizə
347
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com