Uygur, Qaqauz, Quzey Qafqaz turkl??rinin ?d ... - Folklor İnstitutu

- Hossay!
Salamıngın ari koy!
- Hossay!
Kapçığıma tari kuy!
- Hossay!
Tartıp boza etermen!
- Hossay! (Kumık xalk..., 2002:8)
Qumuqlarda da toylarda, mərasimlərdə oxunan nəğmələrin
əksəriyyəti yeddi hecalıdır. Onlar çox vaxt dörd misra şəklində
ifa edilir. Araşdırıcı Əmin Abid hələ 1928-ci ildə bu problemə
diqqət yetirərək “Türk xalqları ədəbiyyatında mani nevi və
Azərbaycan bayatılarının xüsusiyyətləri” adlı tədqiqatını çap etdirmişdir
(Abid Əmin, 1930:24) O, türk xalqlarından toplanmış
beş min dördlük üzərində apardığı araşdırmasında yazır: “Qərb
(Osmanlı) ləhcəsində mani, çöl Kırım türkcəsində çın, Kazan ilə
cənub Kırımcada cır, özbəkcə əşulə, aşulə, İraq türk ləhcəsində
turqu, qazax və qırğızlarda kayım öləng, yaxud aytıspa adlanır”.
Yazarın fikrincə bu dördlüklər müxtəlif cür adlandırılsa da, eyni
kökdəndir. Qusardan olan tələbəsi Mustafa Əzəmətzadədən topladıği
qumuq mani nümunələrini incələyən araşdırıcı yazmışdır:
“Qumuq türkçəsi ilə Dağıstan əhalisi arasında da mani nevi
inkişaf etmiş haldadır. Bunlar ümumi quruluşca Azərbaycan bayatılarına
çox yaxın bir şəkil göstərməkdədirlər:
Bar, bar gəltir, bar gəltir,
Bazarda satar əltir.
Qaşın bulan gözünü,
Arası çəltir-çəltir.
At mindim alaşasın,
Ogür yekdim qaşqasın.
297
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com