Libër leximi i gjuhës shqipe

FUNKSIONET GRAMATIKORE
TË FJALËVE NË FJALI
Fjalia, nga pikëpamja strukturore përbëhet nga dy grupe:
a) nga grupi emëror dhe
b) grupi foljor, foljor ose siç i quajmë ndryshe nga sintagma emërore
dhe sintagma foljore. P.sh.: Në fjalinë:
Autobusët e turistëve kishin qëndruar te hyrja e hotelit.
Autobusët e turistëve - është sintagmë emërore,
kishin qëndruar te hyrja e hotelit - është sintagmë foljore.
Kryefjala dhe kallëzuesi janë gjymtyrët kryesore të fjalisë, ndërsa
të gjitha gjymtyrët e tjera quhen gjymtyrë të dyta.
Kryefjala shprehet në radhë të parë me emër, por edhe me
përemër, me numëror ose me çdo pjesë të emërzuar të ligjëratës.
a) Kryefjala e shprehur me emër
Emri në rasën emërore (të shquar ose të pashquar), është forma
më tipike dhe më e përdorshme e shprehjes së kryefjalës, p.sh.:
Vjollca mbuloi fytyrën me duar. Kishte rënë nata. nata Ç'mendonin njerëz-
it? it M'u duk se do të binte borë. borë Kërkoj të mbahej qetësi etj.
b) Kryefjala e shprehur me përemër
Të gjithë përemrat mund të jenë kryefjalë, ashtu sikurse emrat,
p.sh.: Ai e vështroi me ëmbëlsi. Unë s'jam nga ata. Këto ishin udhëtime
të bukura. Kush vjen nga Struga? Cila është më e mirë? Dikush trokiti
në derë etj.
c) Kryefjala e shprehur me numëror
Numërorët themelorë me përdorim emëror mund të kryejnë
funksionin e kryefjalës: Dy mungojnë sot, tre mungonin dje. Të
gjashtët ishin mbledhur dhe po e prisnin.
103