Libër leximi i gjuhës shqipe

Piloja, pasi u vuri qeve përpara e më këmbë hostenin e gjatë, si shenjë
që s'duhej të lëviznin nga vendi, i ra qerres rrotull dhe doli në bisht të saj.
- Po ty, moj, kush të thirri të vish?
Kur vajza pa t'anë kaq të ngrysur e tek vetulla e mëngjër i epte fët-fët
poshtë e lart si për kohë të lirë, uli kokën dhe mërmëriti:
- Erdha se mos më do gjëkafshë nëna... dhe, sikur të kishte në duar
ndonjë palë kriga, kapërceu gishtërinjtë me njëri - tjetrin pa ditur ç'të bëjë
tjetër.
- Shko, shko, te qerrja, se s'mbeti jot'ëmë për ndihmën tënde! I foli i ati,
duke i bërë me kokë, sikur kërkonte ta shtynte tutje.
Si u largua çupa, Piloja iu afrua s'ëmës.
- E, plakë, si duket puna, a do të mbajë dot gjer në Seman?
- Zor, o bir... Më duket se po e mundojmë e po hyjmë në gjynah me
zotin dhe me të ... Ktheje më mirë qerren për në Bishtanakë, te hani. Gjyshja
ngriti kokën dhe pa të birin në sy, si për t'i zgjidhur mendjen.
- Ma desh zemra të lindte fëmija në dhe të ri, se, kush e di, mund të na
sillte të mbarë... Po, nejse, kur s'do perëndia, s'ka ç'bën robi...
- Tundi kokën dhe u largua drejt kreut të karvanit. Mori hostenin,
hodhi lart dhe shpoi kuqon që të kthente, më të djathtë.
* * *
- Pse qan ata, mos e rrahu tata?... pyeti vëllai i vogël zgjuar në kohën
kur qerrja kishte pushuar së tunduri e përkunduri.
- Jo vëllaçko, nuk qan ata, por prit dhe pak, të shohësh se kush do të
qajë: vëllai apo motra... iu përgjigj Vita, duke tërhequr me një dorë tërkuzën
e lopës dhe me tjetrën duke shtrirë të vëllanë.
Qerrja filloi të lëkundej përsëri dhe boshti i palyer ia nisi vajit të tij:
"criu-criu fiq..." avaz që po e mbante që atë mëngjez kur i zoti i harroi, apo
s'pat nge, t'hedhë masën katranit. Kjo e qarë zvarrëzvarrë, si ajo tërkuza e
lëshuar e lopës që Vita e kish lënë nga dora, shiu i imët i fushës së Myzeqesë,
që s'priti gjersa karvani të zinte Kilin e vogël. Koka, lëshuar gjumit dhe ëndërrave,
po i shkonte sa mënjanë nga troshitja.
Sytë e vajzës, si kaluan një çast vështrimin e plogët e të qullët të kafshës
që vinte pas, u mbushën përnjëherë me lot. Bulzat e ujit mbi faqen e një
pellgu të rrahur nga shiu, dukeshin si barka të vogla që kishin ngritur velat
për udhëtim, ashtu si lotët e vajzës që kishin marrë teposhtë faqeve. Kapur
fort pas hunjve të qerres, kokën pështetur mbi faqen e rrogëzit që mbulonte
plaçkat dhe binte gjer poshtë, vështrimin mbytur në atë re të madhe shiu, as
Vita s'e kuptonte dot kush ja ndillte gjithë këtë trazim e pikëllim: arratia
nga fshati ku kishte lerë e ishte rritur, lëngimi dhe dhembjet e nënës, apo
ndonjë duf i ri që s'pati ndjerë gjer atë ditë në kufijt e fshatit të saj, në gjerdhet
e kasolles së saj.
E ku kuptohet ndonjëherë nga çastisin rrëketë që mbushin lumin dhe
e bëjnë të buçasë nga shtrati dhe udha e tij!...
190
Fragment nga romani "Lumi i vdekur" i Jakov Xoxës