Libër leximi i gjuhës shqipe

PËRDORIMI I NYJAVE TEK EMRI,
MBIEMRI, NUMËRORI DHE PËREMRI
Funksionet dhe karakteristikat gramatikore të nyjave
Nyjat i, e, të, së, kryejnë shërbime të ndryshme në gjuhë. Ato përdoren
kryesisht:
1. Si pjesë përbërëse e mbiemrave të quajtur të nyjshëm: i, e mirë;
i, e gjatë; i, e hollë; i, e bardhë; i, e artë; i, e ditur; i, e punuar; i, e larë etj.
2. Si pjesë përbërëse e mbiemrave prejnumërorë: i, e parë; i, e dytë;
i, e tretë; i, e katërt etj.
3. Si pjesë përbërëse e disa emrave (me prejardhje foljore ose të formuar
prej pjesësh të tjera të ligjëratës):
a) emra prejpjesorë (asnjanës ose femërorë) p.sh.: të ecurit, të menduarit,
të ngrënët, të qarët, të kënduarit, të folurit etj.; të ardhurat, të korrat, e
qeshura, të vjelat etj.;
b) emra të formuar me prapashtesë prej një teme foljore p.sh.:
e ardhme - e ardhmja ose e ardhshme - e ardhshmja, e folme - e folmja etj.;
c) emra të formuar nga emërzimi i mbiemrave p.sh.: i ardhur, i
plagosur, i vdekur etj; të ftohtët, të ngrohtët, të verdhët etj.; të hollat, të lashtat
etj.
4. Si pjesë përbërëse e disa përemrave:
a) e përemrave pronorë: i, e tij; i, e saj; i, e tyre; të tij; të saj; të tyre;
e mi; e mia; e tu; e tua;
b) e përemrit dëftor: i tillë, e tillë, të tillë, të tilla;
c) e përemrit lidhor: i cili, e cila, të cilët, të cilit.
5. Si element përbërës i trajtës së rasës gjinore (nyja dallon gjinoren
nga dhanorja) p.sh.: realizimi i planit, mbrojtja e atdheut, liqenet e Lurës,
shokë të armëve etj.
6. Me funksionin e një përemri pronor para disa emrash që tregojnë
lidhje gjinie ose marrëdhënie familjare: p.sh.: i ati, e ëma, i vëllai, e
motra, i shoqi, e shoqja, i ungji etj. (p.sh. i vëllai = vëllai i tij ose i saj; e motra
= motra e tij ose e saj).
131